Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

vestem C

  • 1 vestem

    vestem vestem mutare переодевать(ся)

    Латинско-русский словарь > vestem

  • 2 vestis

    vestis, is, f.    - cf. gr. ἐσθής, ῆτος --- rad. ϝεσ- ; cf. ἕννυμι. [st1]1 [-] vêtement, habit, habillement, costume.    - Cic. Verr. 4, 103 ; Phil. 2, 66 II plur. poét. --- Virg. En. 3, 483 ; Sen. Ep. 114, 11, etc.    - mutare vestem: prendre des vêtements de deuil, prendre le deuil. --- Cic. Sest. 26 ; Planc. 29; cf. Cic. Pis. 17 ; Sest. 32.    - mutare vestem: changer de vêtement. --- Ter. Eun. 609 ; Liv. 22, 1, 3 ; Sen. Ep. 18, 2.    - a veste ou ab veste ou ad vestem, Inscr.: esclave chargé de la garde-robe.    - a veste matutina, Inscr.: préposé à la toilette du matin. [st1]2 [-] tapis.    - vestis stragula, Cic. Amer. 133: tapis.    - domus plena multae stragulae vestis, Cic. Verr. 2, 35: maison garnie de nombreux tapis.    - vestis seul: tapis. --- Cic. Verr. 4, 9.    - pretiosa vestis, Cic. Phil. 2, 66: tapis précieux. [st1]3 [-] voile de femme.    - Stat. Th. 7, 244 ; [st1]4 [-] dépouille du serpent.    - Lucr. 4, 61; 3, 614. [st1]5 [-] toile d'araignée.    - Lucr. 3, 386. [st1]6 [-] barbe, duvet, poil.    - Lucr. 5, 671.
    * * *
    vestis, is, f.    - cf. gr. ἐσθής, ῆτος --- rad. ϝεσ- ; cf. ἕννυμι. [st1]1 [-] vêtement, habit, habillement, costume.    - Cic. Verr. 4, 103 ; Phil. 2, 66 II plur. poét. --- Virg. En. 3, 483 ; Sen. Ep. 114, 11, etc.    - mutare vestem: prendre des vêtements de deuil, prendre le deuil. --- Cic. Sest. 26 ; Planc. 29; cf. Cic. Pis. 17 ; Sest. 32.    - mutare vestem: changer de vêtement. --- Ter. Eun. 609 ; Liv. 22, 1, 3 ; Sen. Ep. 18, 2.    - a veste ou ab veste ou ad vestem, Inscr.: esclave chargé de la garde-robe.    - a veste matutina, Inscr.: préposé à la toilette du matin. [st1]2 [-] tapis.    - vestis stragula, Cic. Amer. 133: tapis.    - domus plena multae stragulae vestis, Cic. Verr. 2, 35: maison garnie de nombreux tapis.    - vestis seul: tapis. --- Cic. Verr. 4, 9.    - pretiosa vestis, Cic. Phil. 2, 66: tapis précieux. [st1]3 [-] voile de femme.    - Stat. Th. 7, 244 ; [st1]4 [-] dépouille du serpent.    - Lucr. 4, 61; 3, 614. [st1]5 [-] toile d'araignée.    - Lucr. 3, 386. [st1]6 [-] barbe, duvet, poil.    - Lucr. 5, 671.
    * * *
        Vestis, huius vestis, f. g. Quint. Habillement, Vestement, Vesture.
    \
        Pura vestis. Tibul. Blanche et nette.
    \
        Ardentes murice vestes. Valer. Flac. Teinctes en escarlatte de vive et haulte couleur.
    \
        Vestis Melitensis. Cic. Drap de Malte. Sic exponit Budaeus. Vnde Vestis Rotomagensis. Drap de Rouan.
    \
        Consyderandum est, quae causa dolorem excitarit. Si calor: aqua frigida multa perfundere caput expedit, etc. At si frigus nocuit: caput oportet perfundere aqua calida marina, vel certe salsa: tum caput vehementer perfricare: deinde calido oleo implere, veste velare. Celsus lib. 4. cap. 2. De curationibus morborum qui nascuntur a capite. Vestem hoc loco Budaeus interpretabatur Pileolum. Un bonnet.
    \
        Vestis. Lucret. Le poil folet, ou barbe folette.
    \
        Serpentis vestis. Lucret. La peau dont la couleuvre se despouille touts les ans.
    \
        Vieta vestis aranei. Lucret. La toile de l'araigne.

    Dictionarium latinogallicum > vestis

  • 3 Muto

    1.
    mūto, āvi, ātum (arch. subj. mutassis, Plaut. Aul. 3, 6, 49; inf. pass. mutarier, id. Men. prol. 74), 1, v. a. and n. freq. [moveo].
    I.
    Prop., to move, to move away or from its place, to move to a place (rare):

    neque se luna quoquam mutat,

    does not move, does not budge, Plaut. Am. 1, 1, 117: illa tamen se Non habitu mutatve loco, does not quit her dress or her dwelling, Hor. S. 2, 7, 64:

    ne quis invitus civitate mutetur,

    be forced to leave, be driven from, Cic. Balb. 13, 30:

    hinc dum muter,

    if I can only get away from here, Ov. Tr. 5, 2, 73.—
    II.
    Transf.
    A.
    Of change in the thing spoken of itself.
    1.
    In gen.
    a.
    Act., to alter, change a thing (freq. and class.; cf.

    vario): sententiam mutare numquam,

    Cic. Mur 29, 61: ego rogatus mutavi consilium meum. id. Fam. 4, 4, 4:

    consuetudinem dicendi,

    id. Brut. 91, 314:

    mentes vestras voluntatesque,

    id. Prov. Cons. 10, 25:

    cum testamentum mutare cuperet,

    id. Clu. 11, 31: propositum. Petr. 116:

    ne haec mutet fidem,

    Plaut. Mil. 4, 1, 36: nequeo exorare [p. 1181] ut me maneat et cum illo ut mutet fidem, Ter. Phorm. 3, 2, 28:

    tabulas,

    to alter one's will, Juv. 14, 55.— Absol.:

    natura nescia mutari,

    incapable of change, Juv. 13, 240. —With ob:

    mutatum jus ob unius feneratoris libidinem,

    Liv. 8, 28, 1:

    facilem mutatu gentem,

    Tac. A. 14, 23.—With ad:

    gubernatori ad incursus tempestatum... ratio mutanda est,

    Quint. 10, 7, 3:

    ad singulas paene distinctiones vultus mutandus est,

    id. 11, 3, 47.—With Gr. acc.:

    mutata suos flumina cursus,

    Verg. E. 8, 4:

    negat quicquam ex Latinā ratione mutandum,

    Quint. 1, 5, 89.—With cum:

    cum illo fidem,

    Ter. Phorm. 3, 2, 28 supra; more freq. cum aliquā re, to change with or under the influence of a thing:

    facies locorum cum ventis simul mutatur,

    Sall. J. 78, 3:

    qui cum fortunā non animum mutāsset,

    Vell. 2, 82, 2:

    quarum uvarum vini jucunditas cum regione mutatur,

    Col. 3, 2, 16; Ambros. in Abrah. 2, 10, 68.—With in and acc.:

    bona facile mutantur in pejus,

    Quint. 1, 1, 5.—With ex:

    nisi forte non ex Graeco mutantes, etc.,

    Quint. 3, 4, 14:

    ex feminis mutari in mares,

    Plin. 7, 4, 3, § 36. —With de:

    de uxore nihil mutat,

    Ter. And. 5, 4, 46.—With ab:

    quantum mutatus ab illo Hectore,

    Verg. A. 2, 274:

    longe mutatus ab illo Sampsone, qui, etc.,

    Ambros. Spir. Sanc. 2, prol. § 13.—Non mutat, with rel.-clause, it makes no difference: nec mutat confestim, an interjecto tempore, fidem suam adstrinxerunt, Pap. Dig. 46, 1, 52, § 2. —With abl. instrum. ( poet.):

    ut silvae foliis pronos mutantur in annos,

    Hor. A. P. 60.—
    b.
    Neutr., = mutari, to alter, change:

    quantum mores mutaverint argumentum,

    Liv. 39, 51, 10:

    postquam mutabat aestus,

    Tac. A. 2, 23; 12, 20:

    annona ex ante convectā copiā nihil mutavit,

    Liv. 5, 13, 1:

    mox in superbiam mutans,

    Tac. A. 12, 29:

    adeo animi mutaverant, ut clariorem inter Romanos deditio Postumium... faceret,

    Liv. 9, 12, 3:

    tantum mutāsse fortunam, ut, etc.,

    id. 29, 3, 10; 39, 51, 10.—
    (β).
    To differ, be different:

    pastiones hiberno ac verno tempore hoc mutant,

    Varr. R. R. 2, 2, 12:

    quantum mutare a Menandro Caecilius visus est,

    Gell. 2, 23, 7.—
    (γ).
    Of style, to vary:

    an ego... poetis, et maxime tragicis concederem, ut ne omnibus locis eādem contentione uterentur, crebroque mutarent? etc.,

    Cic. Or. 31, 109.—
    2.
    In partic.
    a.
    To change the color of, to color, dye (cf.:

    inficio, imbuo): aries jam suave rubenti Murice, jam croceo mutabit vellera luto,

    Verg. E. 4, 44:

    nec lanarum colores, quibus simplex ille candor mutatus est, elui possunt,

    Quint. 1, 1, 5.—
    b.
    To change for the better, make better, to improve: placet tibi factum, Micio? Mi.:

    non, si queam mutare,

    Ter. Ad. 4, 7, 19.—
    c.
    To change for the worse; pass., of wine, to spoil, turn, etc.:

    ac, nisi mutatum, parcit defundere vinum,

    Hor. S. 2, 2, 58:

    melle mutatum (sc. balsamum),

    adulterated, Plin. 12, 25, 54, § 122.—
    B.
    Of change in its relation to other things, etc.
    1.
    In gen., to change one thing, etc., for another:

    mutatis ad celeritatem jumentis,

    Caes. B. C. 3, 11:

    vestimenta mutanti tunica ardere visa est,

    Suet. Tib. 14:

    calceos et vestimenta,

    Cic. Mil. 10, 28.—Esp. freq.: mutare vestem, to change one's dress: An. Muta vestem. Ch. Ubi mutem?... An. Eamus ad me. Ibi proximum'st ubi mutes, Ter. Eun. 3, 5, 61 sqq.:

    mutando nunc vestem, nunc tegumenta capitis,

    Liv. 22, 1, 3; Sen. Ep. 18, 2.—Esp., to put on the garb of mourning, of humility, etc.:

    pro me praesente senatus hominumque praeterea viginti millia vestem mutaverunt,

    Cic. post Red. ad Quir. 3, 8:

    non modo ut vestem mutaret, aut supplex prensaret homines, sed, etc.,

    Liv. 2, 61; 8, 37, 9; Cic. Sest. 11, 26; Hor. C. 1, 35, 23.—
    2.
    Esp.
    a.
    Mutata verba, i. e. figurative:

    mutata (verba), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud, quod idem significet, sumptum ex re aliquā consequenti,

    Cic. Or. 27, 92.—
    b.
    Of style, to vary, alter:

    reliquum est ut dicas de conversā oratione atque mutatā,

    Cic. Part. Or. 7, 23:

    genus eloquendi... mutatum,

    id. ib. 5, 16.—
    c.
    Of one's assertion or promise:

    quod dixi semel, hau mutabo,

    will not break my word, Plaut. Bacch. 5, 2, 90.—
    d.
    Of place, to change, shift, alter:

    locum ex loco mutans (sc. typhon) rapidā vertigine,

    Plin. 2, 48, 49, § 132; cf.: quod nec injussu populi mutari finibus posset, to be removed, Liv. 5, 46, 11:

    exsules sunt, etiam si solum non mutārunt,

    i. e. gone into exile, Cic. Par. 4, 31:

    jussa pars mutare Lares et urbem Sospite cursu,

    Hor. C. Sec. 39.—
    C.
    Of common or reciprocal relations, to interchange, exchange.—With cum:

    cum amplificatione vectigalium nomen Hieronicae legis mutare,

    Cic. Verr. 2, 3, 8, § 19:

    ut vestem cum illo mutem,

    Ter. Eun. 3, 5, 24:

    ne cujus suorum popularium mutatam secum fortunam esse vellent,

    Liv. 21, 45, 6.—With pro:

    C. Hostilio pro Etruriā Tarentum mutaverant (sonatus) provinciam, pro Tarento Capuam mutaverunt,

    Liv. 27, 35, 14:

    non debere eum incerta pro certis mutare,

    Sall. J. 83, 1:

    mutatos pro Macedonibus Romanos dominos,

    Liv. 34, 49, 6.—With abl. of that for which the exchange, etc., is made:

    quid terras alio calentes Sole mutamus (patriā),

    Hor. C. 2, 16, 19:

    victoriae possessionem incertā pace mutāsse,

    Liv. 9, 12, 2; also with abl. of that given in exchange, etc.:

    victrice patriā victam mutari,

    id. 5, 30, 3.—So esp. of trading, etc., to exchange, barter, sell, etc.:

    coepit captivos conmercari Aleos, si quem reperire possit, qui mutet suum,

    Plaut. Capt. prol. 28; cf.:

    homines captivos conmercatur, si queat Aliquem invenire, suum qui mutet filium,

    id. ib. 1, 1, 33;

    1, 2, 68: hic mutat merces surgente a sole, etc.,

    Hor. S. 1, 4, 29:

    mutandi copia,

    Sall. J. 18, 5.—With abl.:

    uvam Furtivā mutat strigili,

    Hor. S. 2, 7, 109:

    suburbanis lactens porcus aere mutandus est,

    Col. 7, 9, 4:

    caetera reponantur, vel aere mutentur,

    id. 8, 5, 4:

    aere mutandi sunt (sc. apri),

    id. 9, 1, 7:

    quamvis Milesia magno Vellera mutentur,

    Verg. G. 3, 307; so with cum and pers. with whom the exchange is made:

    eaque mutare cum mercatoribus vino advecticio,

    Sall. J. 44, 5.—With inter:

    mutare res inter se instituerant,

    Sall. J. 18, 9.—
    D.
    To forsake, abandon, leave:

    mutare, derelinquere,

    Non. p. 351, 1:

    expertum jam principem anxii mutabant,

    Tac. H. 3, 44: mihi non persuadetur... mutem meos, Lucil. ap. Non. 351, 3: mutataque sidera pondus Quaesivere suum, i. e. forsaken or abandoned by the gods, Petr. poët. 124, 264.—Hence, mūtā-tus, a, um, P. a., changed, i. e. different, successive:

    quae (facies) mutatis inducitur atque fovetur Tot medicaminibus,

    Juv. 6, 472.
    2.
    mūto, ōnis, m., = membrum virile (rare and only poet.), Lucil. ap. Porphyr. ad Hor. S. 1, 2, 68; also id. ib. Orell. (K. and H. muttonis).
    3.
    Mūto, a Roman surname, Cic. Fragm. Or. pro Fundan. p. 445 Orell.

    Lewis & Short latin dictionary > Muto

  • 4 muto

    1.
    mūto, āvi, ātum (arch. subj. mutassis, Plaut. Aul. 3, 6, 49; inf. pass. mutarier, id. Men. prol. 74), 1, v. a. and n. freq. [moveo].
    I.
    Prop., to move, to move away or from its place, to move to a place (rare):

    neque se luna quoquam mutat,

    does not move, does not budge, Plaut. Am. 1, 1, 117: illa tamen se Non habitu mutatve loco, does not quit her dress or her dwelling, Hor. S. 2, 7, 64:

    ne quis invitus civitate mutetur,

    be forced to leave, be driven from, Cic. Balb. 13, 30:

    hinc dum muter,

    if I can only get away from here, Ov. Tr. 5, 2, 73.—
    II.
    Transf.
    A.
    Of change in the thing spoken of itself.
    1.
    In gen.
    a.
    Act., to alter, change a thing (freq. and class.; cf.

    vario): sententiam mutare numquam,

    Cic. Mur 29, 61: ego rogatus mutavi consilium meum. id. Fam. 4, 4, 4:

    consuetudinem dicendi,

    id. Brut. 91, 314:

    mentes vestras voluntatesque,

    id. Prov. Cons. 10, 25:

    cum testamentum mutare cuperet,

    id. Clu. 11, 31: propositum. Petr. 116:

    ne haec mutet fidem,

    Plaut. Mil. 4, 1, 36: nequeo exorare [p. 1181] ut me maneat et cum illo ut mutet fidem, Ter. Phorm. 3, 2, 28:

    tabulas,

    to alter one's will, Juv. 14, 55.— Absol.:

    natura nescia mutari,

    incapable of change, Juv. 13, 240. —With ob:

    mutatum jus ob unius feneratoris libidinem,

    Liv. 8, 28, 1:

    facilem mutatu gentem,

    Tac. A. 14, 23.—With ad:

    gubernatori ad incursus tempestatum... ratio mutanda est,

    Quint. 10, 7, 3:

    ad singulas paene distinctiones vultus mutandus est,

    id. 11, 3, 47.—With Gr. acc.:

    mutata suos flumina cursus,

    Verg. E. 8, 4:

    negat quicquam ex Latinā ratione mutandum,

    Quint. 1, 5, 89.—With cum:

    cum illo fidem,

    Ter. Phorm. 3, 2, 28 supra; more freq. cum aliquā re, to change with or under the influence of a thing:

    facies locorum cum ventis simul mutatur,

    Sall. J. 78, 3:

    qui cum fortunā non animum mutāsset,

    Vell. 2, 82, 2:

    quarum uvarum vini jucunditas cum regione mutatur,

    Col. 3, 2, 16; Ambros. in Abrah. 2, 10, 68.—With in and acc.:

    bona facile mutantur in pejus,

    Quint. 1, 1, 5.—With ex:

    nisi forte non ex Graeco mutantes, etc.,

    Quint. 3, 4, 14:

    ex feminis mutari in mares,

    Plin. 7, 4, 3, § 36. —With de:

    de uxore nihil mutat,

    Ter. And. 5, 4, 46.—With ab:

    quantum mutatus ab illo Hectore,

    Verg. A. 2, 274:

    longe mutatus ab illo Sampsone, qui, etc.,

    Ambros. Spir. Sanc. 2, prol. § 13.—Non mutat, with rel.-clause, it makes no difference: nec mutat confestim, an interjecto tempore, fidem suam adstrinxerunt, Pap. Dig. 46, 1, 52, § 2. —With abl. instrum. ( poet.):

    ut silvae foliis pronos mutantur in annos,

    Hor. A. P. 60.—
    b.
    Neutr., = mutari, to alter, change:

    quantum mores mutaverint argumentum,

    Liv. 39, 51, 10:

    postquam mutabat aestus,

    Tac. A. 2, 23; 12, 20:

    annona ex ante convectā copiā nihil mutavit,

    Liv. 5, 13, 1:

    mox in superbiam mutans,

    Tac. A. 12, 29:

    adeo animi mutaverant, ut clariorem inter Romanos deditio Postumium... faceret,

    Liv. 9, 12, 3:

    tantum mutāsse fortunam, ut, etc.,

    id. 29, 3, 10; 39, 51, 10.—
    (β).
    To differ, be different:

    pastiones hiberno ac verno tempore hoc mutant,

    Varr. R. R. 2, 2, 12:

    quantum mutare a Menandro Caecilius visus est,

    Gell. 2, 23, 7.—
    (γ).
    Of style, to vary:

    an ego... poetis, et maxime tragicis concederem, ut ne omnibus locis eādem contentione uterentur, crebroque mutarent? etc.,

    Cic. Or. 31, 109.—
    2.
    In partic.
    a.
    To change the color of, to color, dye (cf.:

    inficio, imbuo): aries jam suave rubenti Murice, jam croceo mutabit vellera luto,

    Verg. E. 4, 44:

    nec lanarum colores, quibus simplex ille candor mutatus est, elui possunt,

    Quint. 1, 1, 5.—
    b.
    To change for the better, make better, to improve: placet tibi factum, Micio? Mi.:

    non, si queam mutare,

    Ter. Ad. 4, 7, 19.—
    c.
    To change for the worse; pass., of wine, to spoil, turn, etc.:

    ac, nisi mutatum, parcit defundere vinum,

    Hor. S. 2, 2, 58:

    melle mutatum (sc. balsamum),

    adulterated, Plin. 12, 25, 54, § 122.—
    B.
    Of change in its relation to other things, etc.
    1.
    In gen., to change one thing, etc., for another:

    mutatis ad celeritatem jumentis,

    Caes. B. C. 3, 11:

    vestimenta mutanti tunica ardere visa est,

    Suet. Tib. 14:

    calceos et vestimenta,

    Cic. Mil. 10, 28.—Esp. freq.: mutare vestem, to change one's dress: An. Muta vestem. Ch. Ubi mutem?... An. Eamus ad me. Ibi proximum'st ubi mutes, Ter. Eun. 3, 5, 61 sqq.:

    mutando nunc vestem, nunc tegumenta capitis,

    Liv. 22, 1, 3; Sen. Ep. 18, 2.—Esp., to put on the garb of mourning, of humility, etc.:

    pro me praesente senatus hominumque praeterea viginti millia vestem mutaverunt,

    Cic. post Red. ad Quir. 3, 8:

    non modo ut vestem mutaret, aut supplex prensaret homines, sed, etc.,

    Liv. 2, 61; 8, 37, 9; Cic. Sest. 11, 26; Hor. C. 1, 35, 23.—
    2.
    Esp.
    a.
    Mutata verba, i. e. figurative:

    mutata (verba), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud, quod idem significet, sumptum ex re aliquā consequenti,

    Cic. Or. 27, 92.—
    b.
    Of style, to vary, alter:

    reliquum est ut dicas de conversā oratione atque mutatā,

    Cic. Part. Or. 7, 23:

    genus eloquendi... mutatum,

    id. ib. 5, 16.—
    c.
    Of one's assertion or promise:

    quod dixi semel, hau mutabo,

    will not break my word, Plaut. Bacch. 5, 2, 90.—
    d.
    Of place, to change, shift, alter:

    locum ex loco mutans (sc. typhon) rapidā vertigine,

    Plin. 2, 48, 49, § 132; cf.: quod nec injussu populi mutari finibus posset, to be removed, Liv. 5, 46, 11:

    exsules sunt, etiam si solum non mutārunt,

    i. e. gone into exile, Cic. Par. 4, 31:

    jussa pars mutare Lares et urbem Sospite cursu,

    Hor. C. Sec. 39.—
    C.
    Of common or reciprocal relations, to interchange, exchange.—With cum:

    cum amplificatione vectigalium nomen Hieronicae legis mutare,

    Cic. Verr. 2, 3, 8, § 19:

    ut vestem cum illo mutem,

    Ter. Eun. 3, 5, 24:

    ne cujus suorum popularium mutatam secum fortunam esse vellent,

    Liv. 21, 45, 6.—With pro:

    C. Hostilio pro Etruriā Tarentum mutaverant (sonatus) provinciam, pro Tarento Capuam mutaverunt,

    Liv. 27, 35, 14:

    non debere eum incerta pro certis mutare,

    Sall. J. 83, 1:

    mutatos pro Macedonibus Romanos dominos,

    Liv. 34, 49, 6.—With abl. of that for which the exchange, etc., is made:

    quid terras alio calentes Sole mutamus (patriā),

    Hor. C. 2, 16, 19:

    victoriae possessionem incertā pace mutāsse,

    Liv. 9, 12, 2; also with abl. of that given in exchange, etc.:

    victrice patriā victam mutari,

    id. 5, 30, 3.—So esp. of trading, etc., to exchange, barter, sell, etc.:

    coepit captivos conmercari Aleos, si quem reperire possit, qui mutet suum,

    Plaut. Capt. prol. 28; cf.:

    homines captivos conmercatur, si queat Aliquem invenire, suum qui mutet filium,

    id. ib. 1, 1, 33;

    1, 2, 68: hic mutat merces surgente a sole, etc.,

    Hor. S. 1, 4, 29:

    mutandi copia,

    Sall. J. 18, 5.—With abl.:

    uvam Furtivā mutat strigili,

    Hor. S. 2, 7, 109:

    suburbanis lactens porcus aere mutandus est,

    Col. 7, 9, 4:

    caetera reponantur, vel aere mutentur,

    id. 8, 5, 4:

    aere mutandi sunt (sc. apri),

    id. 9, 1, 7:

    quamvis Milesia magno Vellera mutentur,

    Verg. G. 3, 307; so with cum and pers. with whom the exchange is made:

    eaque mutare cum mercatoribus vino advecticio,

    Sall. J. 44, 5.—With inter:

    mutare res inter se instituerant,

    Sall. J. 18, 9.—
    D.
    To forsake, abandon, leave:

    mutare, derelinquere,

    Non. p. 351, 1:

    expertum jam principem anxii mutabant,

    Tac. H. 3, 44: mihi non persuadetur... mutem meos, Lucil. ap. Non. 351, 3: mutataque sidera pondus Quaesivere suum, i. e. forsaken or abandoned by the gods, Petr. poët. 124, 264.—Hence, mūtā-tus, a, um, P. a., changed, i. e. different, successive:

    quae (facies) mutatis inducitur atque fovetur Tot medicaminibus,

    Juv. 6, 472.
    2.
    mūto, ōnis, m., = membrum virile (rare and only poet.), Lucil. ap. Porphyr. ad Hor. S. 1, 2, 68; also id. ib. Orell. (K. and H. muttonis).
    3.
    Mūto, a Roman surname, Cic. Fragm. Or. pro Fundan. p. 445 Orell.

    Lewis & Short latin dictionary > muto

  • 5 induo

    indŭo, ĕre, indŭi, indūtum - tr. et intr. - [st2]1 [-] vêtir, revêtir, habiller (qqn ou soi-même), couvrir; armer. [st2]2 [-] mettre (un vêtement), passer, se revêtir de, revêtir, endosser. [st2]3 [-] au fig. prendre, emprunter, adopter, concevoir, se charger de. [st2]4 [-] entrer dans, se jeter dans (in et acc., ou abl. seul). [st2]5 [-] faire entrer dans, faire passer dans, insérer, enfoncer, introduire. [st2]6 [-] inspirer, inculquer. [st2]7 [-] faire prendre, prêter, donner, ajouter. [st2]8 [-] au pr. et fig. percer, transpercer.    - cf. gr. ἐν-δύω: je fais entrer dans, je vêts, j'habille - ἐνδυτός: enveloppé de, revêtu.    - induere alicui arma: revêtir qqn de ses armes, armer qqn.    - induere vestem: mettre un vêtement.    - induere se veste: mettre un vêtement.    - induere scalas, Ov.: porter une échelle (en passant sa tête entre deux échelons).    - undui veste: mettre un vêtement.    - induere alicui insignia Bacchi, Ov. M. 6: revêtir qqn des insignes de Bacchus.    - avec acc. de relation - ostrinum indutus supparum, Varr.: vêtu d'un vêtement de toile pourpre.    - longam indutae vestem, Liv.: ayant revêtu la robe longue.    - exuvias indutus Achilli, Virg.: revêtu des dépouilles d'Achille.    - induere Persarum mores, Curt.: adopter les moeurs des Perses.    - induere munia ducis, Tac.: se charger des fonctions de général.    - induere alicui amorem sui, Gell.: inspirer à qqn de l'affection.    - induere eloquentiam pueris, Petr.: inculquer l'éloquence aux enfants.    - induere personam philosophi: jouer le rôle d'un philosophe ([mettre le masque]).    - indui suâ confessione, Cic.: être pris par son propre aveu, se livrer par son propre aveu.    - induere se: - [abcl]a - se couvrir, se garnir, se charger. - [abcl]b - se jeter, s'engager, s'entortiller, s'embrouiller, se perdre.    - induere se pomis, Virg.: se couvrir de fruits.    - arbor se induet in florem, Virg.: l'arbre se couvrira de fleurs.    - se aliqua re (in aliquam rem) induere: s’embarrasser dans qqch, tomber dans, se jeter dans.    - se in laqueos induere, Cic.: se mettre dans l'embarras, tomber dans un piège.    - induere se mucrone: se percer de son épée.
    * * *
    indŭo, ĕre, indŭi, indūtum - tr. et intr. - [st2]1 [-] vêtir, revêtir, habiller (qqn ou soi-même), couvrir; armer. [st2]2 [-] mettre (un vêtement), passer, se revêtir de, revêtir, endosser. [st2]3 [-] au fig. prendre, emprunter, adopter, concevoir, se charger de. [st2]4 [-] entrer dans, se jeter dans (in et acc., ou abl. seul). [st2]5 [-] faire entrer dans, faire passer dans, insérer, enfoncer, introduire. [st2]6 [-] inspirer, inculquer. [st2]7 [-] faire prendre, prêter, donner, ajouter. [st2]8 [-] au pr. et fig. percer, transpercer.    - cf. gr. ἐν-δύω: je fais entrer dans, je vêts, j'habille - ἐνδυτός: enveloppé de, revêtu.    - induere alicui arma: revêtir qqn de ses armes, armer qqn.    - induere vestem: mettre un vêtement.    - induere se veste: mettre un vêtement.    - induere scalas, Ov.: porter une échelle (en passant sa tête entre deux échelons).    - undui veste: mettre un vêtement.    - induere alicui insignia Bacchi, Ov. M. 6: revêtir qqn des insignes de Bacchus.    - avec acc. de relation - ostrinum indutus supparum, Varr.: vêtu d'un vêtement de toile pourpre.    - longam indutae vestem, Liv.: ayant revêtu la robe longue.    - exuvias indutus Achilli, Virg.: revêtu des dépouilles d'Achille.    - induere Persarum mores, Curt.: adopter les moeurs des Perses.    - induere munia ducis, Tac.: se charger des fonctions de général.    - induere alicui amorem sui, Gell.: inspirer à qqn de l'affection.    - induere eloquentiam pueris, Petr.: inculquer l'éloquence aux enfants.    - induere personam philosophi: jouer le rôle d'un philosophe ([mettre le masque]).    - indui suâ confessione, Cic.: être pris par son propre aveu, se livrer par son propre aveu.    - induere se: - [abcl]a - se couvrir, se garnir, se charger. - [abcl]b - se jeter, s'engager, s'entortiller, s'embrouiller, se perdre.    - induere se pomis, Virg.: se couvrir de fruits.    - arbor se induet in florem, Virg.: l'arbre se couvrira de fleurs.    - se aliqua re (in aliquam rem) induere: s’embarrasser dans qqch, tomber dans, se jeter dans.    - se in laqueos induere, Cic.: se mettre dans l'embarras, tomber dans un piège.    - induere se mucrone: se percer de son épée.
    * * *
        Induo, induis, indui, indutum, pen. prod. induere. Vestir.
    \
        Induere vestem. Liu. Vestir une robbe.
    \
        Annulum digitis induere. Pli. Mettre un anneau en son doigt.
    \
        Induere arma. Virgil. S'armer.
    \
        Induitur etiam pedibus aurum. Pli. On porte de l'or és pieds.
    \
        Induere calceum. Sueton. Se chausser.
    \
        Induere compedes. Plin. Enferrer.
    \
        Galeam induitur. Virgil. Il met une salade sur sa teste, Il s'arme d'un bonnet d'acier.
    \
        Lugubria induere. Ouid. Vestir robbe de dueil.
    \
        Munia ducis per eos dies induit. Tac. Elle feit l'office de, etc.
    \
        Pectora induere telis. Ouid. Tirer tant de fleiches contre aucun, qu'il an ayt la poictrine toute couverte, Le couvrir ou revestir de fleiches.
    \
        Torquem induere. Plin. iunior. Pendre à son col.
    \
        Induere soleas iumentis. Plin. Ferrer un cheval, ou autre beste chevaline.
    \
        Indutae forma hominum belluae. Cic. Qui ont forme d'homme.
    \
        Induere postes pice. Plaut. Enduire et couvrir de poix, Poisser.
    \
        Arbor induit frondes. Ouid. Se revest de fueilles.
    \
        Arbos induerat se pomis. Virgil. Estoit couverte et chargee de, etc.
    \
        Induit se nux in florem. Virgil. Vient en fleur, Fleurist.
    \
        Quum autem se in nubem induerint anhelitus terrae. Cic. Se seront convertis en une nuee.
    \
        Indui fructu dicuntur palmites arborum. Colum. Estre couverts et chargez de fruicts.
    \
        Induere duritiam contra sensum. Plin. Endurcir tellement qu'on ne sente point les coups.
    \
        Sibi ingenium nouum induere. Liu. Changer d'esprit et de nature.
    \
        Iras induere sibi. Sil. Se courroucer.
    \
        Mores pudicos et seueros induere. Pli. Prendre meurs et maniere de vivre, etc.
    \
        Nomen aliquod induere sibi. Liu. Prendre un nom et se l'imposer.
    \
        Mihi cura mea et fides nomen induit patroni plebis. Liu. M'a baillé ce nom, A esté cause que j'ay eu ce nom.
    \
        Naufragorum induere personas quid attinet, nisi affectus assumamus? Quint. Jouer le roole ou personnage de, etc.
    \
        Personam philosophi induere, et sibiipsi hoc nomen inscribere. Cic. Contrefaire du philosophe, et en prendre le tiltre.
    \
        Personam iudicis induere. Cice. Prendre la personne de juge, Faire l'office de juge.
    \
        Se induere Reipublicae. Seneca. S'emmesler parmi les affaires de la Republique.
    \
        Simulationem alicuius rei induere. Liu. Contrefaire, Faindre.
    \
        Iuuenis longe alius ingenio, quam cuius simulationem induerat. Liu. Il avoit bien un autre esprit qu'il n'en faisoit le semblant.
    \
        Societatem alicuius induere. Tacit. Prendre l'alliance.
    \
        Speciem latronis induere. Liu. Contrefaire un larron, Tenir la facon et maniere d'un larron.
    \
        Vetustatem induere. Plin. Devenir vieil.
    \
        Vultus seueros induere. Mart. Monstrer une face triste.
    \
        In mentes animosque hominum cum audiendi quadam illecebra induit apologos AEsopus. Gell. A mis et fiché dedens, etc.
    \
        Induere aliquem in vultus ferarum. Virgil. Le muer en forme de bestes sauvages.
    \
        Induere se acutissimis vallis aut stimulis. Caes. S'empaller, Se ficher dedens, etc.
    \
        Induere se in laqueos. Cic. Se jecter dedens les laqs, S'enfiler.
    \
        In fraudem induimus nos. Lucret. Nous nous trompons et abusons nousmesmes.
    \
        Indui sua confessione. Cic. Estre pris par sa confession.
    \
        Induere se re aliqua, et Expedire, contraria. Cic. Se mesler ou embrouiller en quelque affaire.
    \
        Quemadmodum sese induit priore actione! Cic. O comment il s'est pris, et mis és rets luymesme! Il s'est enferré!

    Dictionarium latinogallicum > induo

  • 6 vestis

        vestis is, f    [2 VAS-], sing collect., a covering for the body, clothes, clothing, attire, vesture: discidit Vestem, T.: sumptā veste virili, H.: dolorem veste significare: pretiosa, L.—In the phrase, mutare vestem, to change one's garments, put on other clothing: muta vestem (for disguise), T.: mutando vestem sese ab insidiis munierat, L.: vestem mutandam omnes putarunt, i. e. that they must put on mourning.—Plur., clothes, garments: aurum vestibus inlitum Mirata, H.: albae, Cu.: meretriciae, Ta.: picturatae auri subtemine vestes, V.: vestibus extentis, Iu.—A carpet, rug, tapestry (in full, stragula vestis): plena domus stragulae vestis: Tyriae vestes, H.
    * * *
    garment, clothing, blanket; clothes; robe

    Latin-English dictionary > vestis

  • 7 vestis

    vestis, is, f. [Sanscr. root vas-, to put on; Gr. hes-, Wes-; cf. hennumi, esthês], the covering for the body, clothes, clothing, attire, vesture (syn. amictus; in class. prose only sing.).
    I.
    Lit.: lavere lacrimis vestem squalam et sordidam, Enn. ap. Non. 172, 20 (Trag. v. 370 Vahl.):

    mulierem cum auro et veste abducere,

    Plaut. Curc. 2, 3, 69:

    satin' haec me vestis deceat,

    these clothes, id. Most. 1, 3, [p. 1982] 10:

    discidit vestem,

    Ter. Ad. 1, 2, 41:

    lugubris,

    id. Heaut. 2, 3, 45; id. Eun. 3, 5, 24:

    ad vestem muliebrem conficiendam,

    Cic. Verr. 2, 4, 46, § 103; id. Phil. 2, 27, 66; id. de Or. 1, 35, 161:

    sumptā veste virili,

    Hor. S. 1, 2, 16; 1, 2, 95; id. Ep. 1, 19, 38 al.—
    2.
    Esp.: mutare vestem.
    (α).
    To put on mourning garments, put on mourning (cf. sordidatus), Cic. Planc. 12, 29; id. Sest. 11, 26; Liv. 6, 20, 2; cf.:

    quid vestis mutatio'st?

    Ter. Eun. 4, 4, 4:

    cum dolorem suum vestis mutatione declarandum censuisset,

    Cic. Pis. 8, 17.—
    (β).
    Also in gen., to change one's clothing, Ter. Eun. 3, 5, 61; Liv. 22, 1, 3; Sen. Ep. 18, 2; Vell. 2, 41, 2.—
    3.
    In sing. collect., = vestes:

    multam pretiosam supellectilem vestemque missam Carthaginem,

    Liv. 21, 15, 2; so id. 26, 21, 8; 31, 17, 6; 39, 6, 7; 44, 26, 9.—
    B.
    Plur., clothes, garments ( poet. and in postAug. prose):

    aurum vestibus illitum Mirata,

    Hor. C. 4, 9, 14:

    picturatae auri subtemine vestes,

    Verg. A. 3, 483:

    vestibus extentis,

    Juv. 12, 68:

    quod in vestes, margarita, gemmas fuerat erogaturus,

    Plin. Ep. 5, 16, 7; Quint. 6, 1, 30; 9, 4, 4; 11, 1, 31; Curt. 3, 13, 7; 5, 1, 10; Sen. Ep. 114, 11; id. Ben. 7, 9, 5; 7, 20, 2; Plin. 19, 1, 2, § 14; Suet. Tib. 36; id. Gram. 23; Tac. A. 2, 24; 3, 53; 12, 68. —
    II.
    Transf., of any sort of covering.
    1.
    A carpet, curtain, tapestry (syn. stragulum):

    in plebeiā veste cubandum est,

    Lucr. 2, 36; Cic. Verr. 2, 5, 56, § 146; Ov. M. 8, 659; Hor. S. 2, 4, 84; 2, 6, 103; 2, 6, 106 al. —
    2.
    Poet.
    (α).
    A veil, Stat. Th. 7, 244.—
    (β).
    The skin of a serpent, Lucr. 4, 61; cf. id. 3, 614.—
    (γ).
    The beard as the covering of the chin, Lucr. 5, 673 (cf. vesticeps and investis).—
    (δ).
    A spider's web, Lucr. 3, 386.

    Lewis & Short latin dictionary > vestis

  • 8 reicio

    rēicio, iēci, iectum, ere (re u. iacio), zurückwerfen, zurückbringen, I) im allg.: A) im engeren Sinne = rückwärts-, nach hinten bringen, zurückwerfen = hinterwerfen, zurückschlagen, hinterschlagen, zurücksinken lassen, a) übh.: ianuam in publicum, Plin.: scutum (auf den Rücken, um sich ihn zu decken), Cic.: so auch parmas, Verg. – manus ad tergum, As. Pollio bei Cic., post tergum, Plin. – b) insbes., α) eine Kleidung usw. zurückwerfen, zurückschlagen, super clunes vestes, Plin.: togam in umerum, Quint.: togam ab umero, Liv.: vestem ab ore, Curt.: paenulam, auf die Schulter zurückschl. (um sich die Hände frei zu machen), Cic. u. Phaedr.: sagulum (um nach dem Schwerte zu greifen), Suet. Aug. 26, 1 (versch. von Cic. Pis. 55, s. no. B, 1, a, α). – β) rücklings zurücksinken lassen, fatigata membra, Curt. 10, 5 (14), 3. – so bes. reic. se u. (selten) Passiv reici medial, rücklings niedersinken, se in alqm (in jmds. Arme), Ter.: se in alcis gremium, Lucr.: se in grabatum, Petron., u. in cubile reici, Petron. – γ) hinten hinbringen, -stellen, accensos in postremam aciem, Liv. 8, 8. § 8: reiecta (an diesen Platz verwiesen) mater amicam impuri filii tamquam nurum sequebatur, Cic. Phil. 2, 58.

    B) im weiteren Sinne, zurückwerfen = von sich oder von einem Ggstde. fortwerfen, zurückstoßen, fortstoßen, zurückdrängen, fortdrängen, 1) eig.: a) übh.: colubras ab ore, Ov.: pectora alcis a se, Ov.: foedum contactum quasi plane a casto puroque corpore, zurückweisen, Plin. ep.: librum e gremio suo Ov.: oculos Rutulorum arvis, abwenden von usw., Verg. – und so α) ein Kleidungsstück von sich fort-, abwerfen, duplicem ex umeris amictum, Verg.: vestem ex umeris, Ov.: vestem de corpore, Ov.: sagulum, Cic. Pis. 55 (versch. von Suet. Aug. 26, 1, s. no. I, A. a). – β) aus dem Körper nach oben, auswerfen, ausspeien, sanguinem ore, Plin.: cruorem ex stomacho, Scrib.: u. so bl. sanguinem, Plin. ep. (u. so Partiz. subst., sanguinem reicientes exscreantesve, Plin.): bilem, Plin.: vinum, Suet. – γ) Anprallendes zurückwerfen, zurück-, abprallen lassen, gew. im Passiv = zurück-, abprallen, imago reiecta, Lucr.: pars (vocum) locis reiecta, Lucr.: ab his reiciuntur plagae balistarum, Vitr. – b) insbes.: α) lebende Wesen fortscheuchend, treibend zurückwerfen, -jagen, -schlagen, alqm, Plaut.: boves in bubile, Plaut.: pascentes capellas a flumine, Verg. – bes. als milit. t. t., equitatum, Caes.: hostes ab Antiochea, Cic.: hostem in urbem, Caes. – mehr im Bilde, alcis ferrum et audaciam in foro, Cic.: minas Hannibalis retrorsum, Hor. – β) als naut. t. t., v. Sturme usw., ein Schiff oder einen Reisenden zurücktreiben, zurückverschlagen, gew. im Passiv, sowohl v. Schiffen, naves tempestate reiectae, Caes.: reliquae (naves) fere omnes reiciuntur, Caes. – als von Pers., reici austro vehementi ad eandem Leucopetram, Cic.: Agamemnon tempestate in Cretam insulam reiectus, Vell.: legatos bis ex cursu Dyrrhachium reiectos (esse), Liv.

    2) übtr.: a) übh., von sich werfen, zurückweisen, abweisen, a se socordiam omnem reicere et segnitiem amovere, Plaut.: hanc proscriptionem hoc iudicio a se reicere et aspernari, Cic. – b) insbes.: α) verwerfend zurückweisen, von sich weisen, abweisen, zurücksetzen, verwerfen, verschmähen, omnem istam disputationem, Cic.: Ennii Medeam aut Antiopam Pacuvii spernere aut reicere, Cic.: bona diligere et reicere contraria, Cic.: alto dona nocentium vultu, Hor. – v. Verschmähen der Liebenden, nos, Ter.: non reic. petentem (den Bewerber), Ov.: reiectae patet ianua Lydiae (Dat.), Hor. – als publiz. t. t., ausgeloste Richter verwerfen, ablehnen (was den Parteien, dem Kläger wie dem Beklagten, bis auf eine gewisse Zahl frei stand, worauf der Präsident des Gerichtes andere ausloste), iudices, Cic.: recuperatores, Cic.: ex CXXV iudicibus quinque et LXX, Cic. – als philos. t. t., reicienda, s. rēiciendus. – β) jmd. oder etwas wohin abweisen, verweisen, alqm ad ipsam epistulam, Cic.: in hunc gregem Sullam ex honestissimorum hominum gregibus, Cic.: auch si huc te reicis, wenn du dir die Sache angelegen sein lässest, Balb. b. Cic. ad Att. 8, 15. litt. A. § 1. – So nun αα) als publiz. t. t., zur Durchführung, zur Entscheidung wohin verweisen (v. Senate, v. Magistrate usw.), a se rem ad populum (v. Senate), Liv.: rem ad senatum (v. den Tribunen), Liv.: totam rem ad Pompeium, Caes.: rem ad pontifices, Verr. Flacc.: causam integram Romam ad senatum, Liv.: nihil huc reicias, Cic. – u. legatos ad populum (v. Senate), Liv. – absol., tribuni appellati ad senatum reiecerunt, Liv. – ββ) etw. auf eine Zeit verschieben, totam rem in mensem Ianuarium, Cic.: repente abs te in mensem Quintilem reiecti sumus, Cic.

    II) prägn., nachdem jmd. geworfen, gestoßen, etwas erwidernd zurückwerfen, wieder werfen, wieder stoßen, telum in hostem, Caes. b. G. 1, 46, 2: hos reicit ictus, hos cavet, bald stößt er nach, bald pariert er den Hieb, Stat Theb. 6, 770.

    / Bei Dichtern zuw. zweisilbig riecis, Plaut. asin. 254. Stat. Theb. 4, 574: und reice, Verg. ecl. 3, 96. – Imperat. reic = reice, angef. bei Macr. exc. Bob. § 17. vol. V. p. 641, 1 K.

    lateinisch-deutsches > reicio

  • 9 reicio

    rēicio, iēci, iectum, ere (re u. iacio), zurückwerfen, zurückbringen, I) im allg.: A) im engeren Sinne = rückwärts-, nach hinten bringen, zurückwerfen = hinterwerfen, zurückschlagen, hinterschlagen, zurücksinken lassen, a) übh.: ianuam in publicum, Plin.: scutum (auf den Rücken, um sich ihn zu decken), Cic.: so auch parmas, Verg. – manus ad tergum, As. Pollio bei Cic., post tergum, Plin. – b) insbes., α) eine Kleidung usw. zurückwerfen, zurückschlagen, super clunes vestes, Plin.: togam in umerum, Quint.: togam ab umero, Liv.: vestem ab ore, Curt.: paenulam, auf die Schulter zurückschl. (um sich die Hände frei zu machen), Cic. u. Phaedr.: sagulum (um nach dem Schwerte zu greifen), Suet. Aug. 26, 1 (versch. von Cic. Pis. 55, s. no. B, 1, a, α). – β) rücklings zurücksinken lassen, fatigata membra, Curt. 10, 5 (14), 3. – so bes. reic. se u. (selten) Passiv reici medial, rücklings niedersinken, se in alqm (in jmds. Arme), Ter.: se in alcis gremium, Lucr.: se in grabatum, Petron., u. in cubile reici, Petron. – γ) hinten hinbringen, -stellen, accensos in postremam aciem, Liv. 8, 8. § 8: reiecta (an diesen Platz verwiesen) mater amicam impuri filii tamquam nurum sequebatur, Cic. Phil. 2, 58.
    B) im weiteren Sinne, zurückwerfen = von sich oder von einem Ggstde. fortwerfen, zurückstoßen,
    ————
    fortstoßen, zurückdrängen, fortdrängen, 1) eig.: a) übh.: colubras ab ore, Ov.: pectora alcis a se, Ov.: foedum contactum quasi plane a casto puroque corpore, zurückweisen, Plin. ep.: librum e gremio suo Ov.: oculos Rutulorum arvis, abwenden von usw., Verg. – und so α) ein Kleidungsstück von sich fort-, abwerfen, duplicem ex umeris amictum, Verg.: vestem ex umeris, Ov.: vestem de corpore, Ov.: sagulum, Cic. Pis. 55 (versch. von Suet. Aug. 26, 1, s. no. I, A. a). – β) aus dem Körper nach oben, auswerfen, ausspeien, sanguinem ore, Plin.: cruorem ex stomacho, Scrib.: u. so bl. sanguinem, Plin. ep. (u. so Partiz. subst., sanguinem reicientes exscreantesve, Plin.): bilem, Plin.: vinum, Suet. – γ) Anprallendes zurückwerfen, zurück-, abprallen lassen, gew. im Passiv = zurück-, abprallen, imago reiecta, Lucr.: pars (vocum) locis reiecta, Lucr.: ab his reiciuntur plagae balistarum, Vitr. – b) insbes.: α) lebende Wesen fortscheuchend, treibend zurückwerfen, -jagen, -schlagen, alqm, Plaut.: boves in bubile, Plaut.: pascentes capellas a flumine, Verg. – bes. als milit. t. t., equitatum, Caes.: hostes ab Antiochea, Cic.: hostem in urbem, Caes. – mehr im Bilde, alcis ferrum et audaciam in foro, Cic.: minas Hannibalis retrorsum, Hor. – β) als naut. t. t., v. Sturme usw., ein Schiff oder einen Reisenden zurücktreiben, zurückverschlagen, gew. im Passiv, sowohl v. Schiffen, naves
    ————
    tempestate reiectae, Caes.: reliquae (naves) fere omnes reiciuntur, Caes. – als von Pers., reici austro vehementi ad eandem Leucopetram, Cic.: Agamemnon tempestate in Cretam insulam reiectus, Vell.: legatos bis ex cursu Dyrrhachium reiectos (esse), Liv.
    2) übtr.: a) übh., von sich werfen, zurückweisen, abweisen, a se socordiam omnem reicere et segnitiem amovere, Plaut.: hanc proscriptionem hoc iudicio a se reicere et aspernari, Cic. – b) insbes.: α) verwerfend zurückweisen, von sich weisen, abweisen, zurücksetzen, verwerfen, verschmähen, omnem istam disputationem, Cic.: Ennii Medeam aut Antiopam Pacuvii spernere aut reicere, Cic.: bona diligere et reicere contraria, Cic.: alto dona nocentium vultu, Hor. – v. Verschmähen der Liebenden, nos, Ter.: non reic. petentem (den Bewerber), Ov.: reiectae patet ianua Lydiae (Dat.), Hor. – als publiz. t. t., ausgeloste Richter verwerfen, ablehnen (was den Parteien, dem Kläger wie dem Beklagten, bis auf eine gewisse Zahl frei stand, worauf der Präsident des Gerichtes andere ausloste), iudices, Cic.: recuperatores, Cic.: ex CXXV iudicibus quinque et LXX, Cic. – als philos. t. t., reicienda, s. reiciendus. – β) jmd. oder etwas wohin abweisen, verweisen, alqm ad ipsam epistulam, Cic.: in hunc gregem Sullam ex honestissimorum hominum gregibus, Cic.: auch si huc te reicis, wenn du dir die Sache angelegen sein lässest, Balb. b.
    ————
    Cic. ad Att. 8, 15. litt. A. § 1. – So nun αα) als publiz. t. t., zur Durchführung, zur Entscheidung wohin verweisen (v. Senate, v. Magistrate usw.), a se rem ad populum (v. Senate), Liv.: rem ad senatum (v. den Tribunen), Liv.: totam rem ad Pompeium, Caes.: rem ad pontifices, Verr. Flacc.: causam integram Romam ad senatum, Liv.: nihil huc reicias, Cic. – u. legatos ad populum (v. Senate), Liv. – absol., tribuni appellati ad senatum reiecerunt, Liv. – ββ) etw. auf eine Zeit verschieben, totam rem in mensem Ianuarium, Cic.: repente abs te in mensem Quintilem reiecti sumus, Cic.
    II) prägn., nachdem jmd. geworfen, gestoßen, etwas erwidernd zurückwerfen, wieder werfen, wieder stoßen, telum in hostem, Caes. b. G. 1, 46, 2: hos reicit ictus, hos cavet, bald stößt er nach, bald pariert er den Hieb, Stat Theb. 6, 770.
    Bei Dichtern zuw. zweisilbig riecis, Plaut. asin. 254. Stat. Theb. 4, 574: und reice, Verg. ecl. 3, 96. – Imperat. reic = reice, angef. bei Macr. exc. Bob. § 17. vol. V. p. 641, 1 K.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > reicio

  • 10 induō

        induō uī, ūtus, ere    [indu+4 AV-], to put on, assume, dress in: Meam (vestem), T.: vestes Indutae, V.: lugubria, O.: Herculi tunicam: galeas, Cs.: albos crinīs, V.: scalas, shouldered, O.: raptae insignia Bacchi, O.: sibi torquem: unam (vestem) iuveni, V.—To clothe, dress, cover, wrap, deck, array: se in florem, V.: quos Induerat Circe in voltūs ferarum, V.: cum venti se in nubem induerint: toris lacertos, O.: pomis se arbos Induerat, V.: eamst indutus (vestem)? T.: galeam Induitur, V.: Quidlibet indutus, dressed as it happens, H.: Indutus capiti, V.: indutus Troas agebat, wearing (the helmet), V.—To entangle, impale, pierce: se stimulis inopinantes induebant, Cs.: se hastis, L.: An sese mucrone Induat, i. e. pierce, V.—Fig., to put on, assume: personam iudicis: cuius simulationem induerat, L.: tellus Induit hominum figuras, O.—To entangle, involve: se actione: suā confessione induatur necesse est, entangle himself: se in captiones: non se purgavit, sed induit.
    * * *
    induere, indui, indutus V
    put on, clothe, cover; dress oneself in

    Latin-English dictionary > induō

  • 11 reicio

    rē-ĭcĭo (better than rē-jĭcĭo), rejēci, jectum, 3 (reicis, dissyl., Stat. Th. 4, 574;

    and likewise reice,

    Verg. E. 3, 96;

    and perh. also,

    Plaut. As. 2, 1, 6; scanned elsewhere throughout rēĭcio, etc.), v. a. [jacio], to throw, cast, or fling back (freq. and class.; cf.: remitto, retorqueo).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    a.
    Of inanim. objects:

    imago nostros oculos rejecta revisit,

    Lucr. 4, 285; 4, 107; cf. id. 4, 570:

    telum in hostes,

    Caes. B. G. 1, 46: tunicam reicere, i. e. to fling back, fling over the shoulder (whereas abicere is to throw off, Cic. Att. 4, 2, 4), Lucil. ap. Varr. L. L. 6, § 69 Müll.; cf.:

    togam in umerum,

    Quint. 11, 3, 131; 140:

    togam a sinistro,

    id. 11, 3, 144:

    togam ab umero,

    Liv. 23, 8 fin.:

    amictum ex umeris,

    Verg. A. 5, 421:

    ex umeris' vestem,

    Ov. M. 2, 582:

    de corpore vestem,

    id. ib. 9, 32:

    penulam,

    Cic. Mil. 10, 29; Phaedr. 5, 2, 5 Burm.:

    sagulum,

    Cic. Pis. 23, 55; Suet. Aug. 26:

    amictum,

    Prop. 2, 23 (3, 17), 13:

    vestem,

    Cat. 66, 81 al.:

    ab ore colubras,

    Ov. M. 4, 474:

    capillum circum caput neglegenter,

    Ter. Heaut. 2, 3, 50: manibus ad tergum rejectis, thrown back or behind, Asin. Pol. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3:

    manus post terga,

    Plin. 28, 4, 11, § 45: scutum, to throw over one ' s back (in flight), Cic. de Or. 2, 72, 294; Galb. ap. Cic. Fam. 10, 30, 3:

    parmas,

    Verg. A. 11, 619:

    ut janua in publicum reiceretur,

    might be thrown back, Plin. 36, 15, 24, § 112:

    fatigata membra rejecit,

    i. e. stretched on the ground, Curt. 10, 5, 3:

    voluit... Reicere Alcides a se mea pectora,

    to push back, Ov. M. 9, 51:

    librum e gremio suo,

    to fling away, id. Tr. 1, 1, 66:

    sanguinem ore,

    to cast up, vomit, Plin. 26, 12, 82, § 131; so,

    sanguinem,

    Plin. Ep. 5, 19, 6; 8, 1, 2:

    bilem,

    Plin. 23, 6, 57, § 106:

    vinum,

    Suet. Aug. 77:

    aliquid ab stomacho,

    Scrib. Comp. 191.— Poet.:

    oculos Rutulorum reicit arvis,

    turns away, averts, Verg. A. 10, 473:

    pars (vocum) solidis adlisa locis rejecta sonorem Reddit,

    echoed, Lucr. 4, 570.—
    b.
    Of living objects, to drive back, chase back, force back, repel (so in gen. not found in class. prose authors):

    hominem,

    Plaut. Bacch. 4, 3, 19:

    aliquem,

    id. Merc. 5, 2, 69:

    in bubilem reicere (boves),

    id. Pers. 2, 5, 18:

    pascentes a flumine capellas,

    Verg. E. 3, 96:

    in postremam aciem,

    to place in the rear, Liv. 8, 8.—
    (β).
    Reicere se, to throw or cast one ' s self back or again; or, in gen., to throw or fling one ' s self anywhere:

    tum illa Rejecit se in eum,

    flung herself into his arms, Ter. And. 1, 1, 109:

    se in gremium tuom,

    Lucr. 1, 34:

    se in grabatum,

    Petr. 92, 3; cf.:

    in cubile rejectus est,

    id. 103, 5; cf.:

    fatigata membra rejecit,

    leaned back, Curt. 10, 5, 3.—
    B.
    In partic.
    1.
    Milit. t. t., to force back, beat back, repel, repulse the enemy (cf.:

    repello, reprimo, refuto): eos, qui eruptionem fecerant, in urbem reiciebant,

    Caes. B. C. 2, 2 fin.:

    reliqui in oppidum rejecti sunt,

    id. B. G. 2, 33; 1, 24 fin.:

    Tusci rejecti armis,

    Verg. A. 11, 630:

    ab Antiocheā hostem,

    Cic. Fam. 2, 10, 2; cf.:

    praesidia adversariorum Calydone,

    Caes. B. C. 3, 35 (where, however, as id. ib. 3, 46, the MSS. vacillate between rejecti and dejecti; v. Oud. N. cr.).—
    2.
    Nautical t. t.: reici, to be driven back by a storm (while deferri or deici signifies to be cast away, and eici to be thrown on the shore, stranded; v. Liv. 44, 19, 2 Drak.): naves tempestate rejectas eodem, unde erant profectae, revertisse, Caes. B. G. 5, 5; so,

    naves,

    id. ib. 5, 23:

    a Leucopetrā profectus... rejectus sum austro vehementi ad eandem Leucopetram,

    Cic. Att. 16, 7, 1; cf. id. Phil. 1, 3, 7; id. Caecin. 30, 88:

    sin reflantibus ventis reiciemur,

    id. Tusc. 1, 49, 119; id. Att. 3, 8, 2.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to cast off, remove, repel, reject:

    abs te socordiam omnem reice,

    Plaut. As. 2, 1, 6: abs te religionem, Att. ap. Varr. L. L. 7, § 65 Müll. (Trag. Rel. v. 430 Rib.):

    quam ut a nobis ratio verissima longe reiciat,

    Lucr. 6, 81:

    (hanc proscriptionem) nisi hoc judicio a vobis reicitis et aspernamini,

    Cic. Rosc. Am. 53, 153:

    ab his reicientur plagae balistarum,

    Vitr. 10, 20:

    foedum contactum a casto corpore,

    Plin. Ep. 4, 11, 9; Ter. Phorm. prol. 18:

    ferrum et audaciam,

    Cic. Mur. 37, 79; cf.

    ictus,

    Stat. Th. 6, 770; and:

    minas Hannibalis retrorsum,

    Hor. C. 4, 8, 16:

    (in Verrinis) facilius quod reici quam quod adici possit invenient,

    Quint. 6, 3, 5.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn., to reject contemptuously; to refuse, scorn, disdain, despise; esp. of a lover, etc.:

    forsitan nos reiciat,

    Ter. Phorm. 4, 5, 5:

    petentem,

    Ov. M. 9, 512:

    Lydiam,

    Hor. C. 3, 9, 20:

    Socratem omnem istam disputationem rejecisse et tantum de vitā et moribus solitum esse quaerere,

    Cic. Rep. 1, 10, 16:

    refutetur ac reiciatur ille clamor,

    id. Tusc. 2, 23, 55:

    qui Ennii Medeam spernat aut reiciat,

    id. Fin. 1, 2, 4;

    of an appeal to the Senate: quae cum rejecta relatio esset,

    Liv. 2, 31, 9:

    recens dolor consolationes reicit ac refugit,

    Plin. Ep. 5, 16, 11:

    ad bona deligenda et reicienda contraria,

    Cic. Leg. 1, 23, 60; cf.

    (vulgares reïce taedas, deligere),

    Ov. M. 14, 677:

    rejectā praedā,

    Hor. S. 2, 3, 68:

    condiciones, Auct. B. Alex. 39: rejecit dona nocentium,

    Hor. C. 4, 9, 42.—
    b.
    In jurid. lang.: judices reicere, to set aside, challenge peremptorily, reject the judges appointed by lot:

    cum ex CXXV. judicibus quinque et LXX. reus reiceret,

    Cic. Planc. 17, 41; 15, 36; id. Att. 1, 16, 3; id. Verr. 2, 1, 7, § 18; 2, 3, 11, § 28; 2, 3, 13, § 32; 2, 3, 59, § 146; id. Vatin. 11, 27; Plin. Pan. 36, 4.—
    c.
    In the philosoph. lang. of the Stoics: reicienda and rejecta (as a transl. of the Gr. apoproêgmena), rejectable things, i. e. evils to be rejected, Cic. Fin. 5, 26, 78; 3, 16, 52; id. Ac. 1, 10, 37; cf. rejectaneus.—
    2.
    With a designation of the term. ad quem, to refer to, make over to, remand to:

    ad ipsam te epistulam reicio,

    Cic. Att. 9, 13, 8:

    in hunc gregem vos Sullam reicietis?

    id. Sull. 28, 77 (with transferre).—
    b.
    Publicists' t. t.: reicere aliquid or aliquem ad senatum (consules, populum, pontifices, etc.), to refer a matter, or the one whom it concerns, from one ' s self to some other officer or authorized body (esp. freq. in Liv.; v. the passages in Liv. 2, 22, 5 Drak.):

    totam rem ad Pompeium,

    Caes. B. C. 3, 17:

    senatus a se rem ad populum rejecit,

    Liv. 2, 27, 5; cf.:

    ab tribunis ad senatum res est rejecta,

    id. 40, 29; and:

    rem ad senatum,

    id. 5, 22, 1:

    aliquid ad pontificum collegium,

    id. 41, 16; so, rem ad pontifices, Ver. Flac. ap. Gell. 5, 17, 2:

    rem ad Hannibalem,

    Liv. 21, 31; id. 2, 28:

    tu hoc animo esse debes, ut nihil huc reicias,

    Cic. Fam. 10, 16, 2.—Of personal objects:

    legati ab senatu rejecti ad populum, deos rogaverunt, etc.,

    Liv. 7, 20; so id. 8, 1; 9, 43; 24, 2; 39, 3.— Absol.:

    tribuni appellati ad senatum rejecerunt,

    Liv. 27, 8; 42, 32 fin.
    c.
    With respect to time, to put off to a later period, to defer, postpone (Ciceronian):

    a Kal. Febr. legationes in Idus Febr. reiciebantur,

    Cic. Q. Fr. 2, 3, 1:

    reliqua in mensem Januarium,

    id. ib. 2, 1, 3:

    repente abs te in mensem Quintilem rejecti sumus,

    id. Att. 1, 4, 1.—
    * d.
    Reicere se aliquo, to fling one ' s self on a thing, i. e. apply one ' s self to it (very rare): crede mihi, Caesarem... maximum beneficium te sibi dedisse judicaturum, si huc te reicis, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, § 1.

    Lewis & Short latin dictionary > reicio

  • 12 excutio

    ex-cutio, cussī, cussum, ere [ex + quatio ]
    1)
    а) отряхивать, стряхивать ( pulvĕrem digĭtis O)
    e. pulverem pedum и de pedibus Vlg, Ecclотряхнуть прах со своих ног
    б) сбрасывать ( equus excussit equitem L); свергать ( jugum PJ); швырять, бросать ( litteras in terram C); метать (glandem L; tela T); извергать, проливать ( imbrem QC)
    2) выбивать (oculum Pl, Su); сбивать (circulus de cupa excussus Pt); молотить ( baculis spicas Col)
    3) перен. прогонять, подавлять (metum de corde O; segnitiem Sen); отбрасывать ( verecundiam Sen)
    5) вырывать, исторгать (agnam ore lupi O; aliquid de manibus C)
    6) вызывать, вынуждать ( risum H)
    e. sudorem Nep — заставить вспотеть, бросить в пот
    e. alicui lacrimas Pl, Ter — исторгнуть у кого-л. слёзы
    7) выгонять, изгонять (aliquem patriā V; hostem oppidis Fl)
    e. aliquem somno V, O — нарушить чей-л. сон
    pass. excuti — быть унесённым ( cursu V)
    8) разрушать ( fundo moenia St); устранять, удалять, уничтожать (febrem PM; verborum jactationem C)
    e. sibi opinionem aliquam C — отказаться от какого-л. мнения
    e. somnum Oпрогнать сон
    e. aliquem aliquā re V, H, O — лишить кого-л. чего-л.
    9) встряхивать, трясти (vestem Pt; pallium Pl); обшарить, перерыть ( bibliothecas Q); обрыскать ( freta O)
    e. aliquem (sc. vestem alicujus) C — обыскать кого-л.
    10) перебирать, рассматривать, исследовать, разбирать (omne scriptorum genus Q; verbum C; delata QC); разъяснять ( causam alicujus rei Pt); допрашивать ( aliquem C)
    11) развёртывать ( rudentem V); простирать, выпрямлять, протягивать (lacertum Sen, O; brachia O)
    12) потрясать, качать, махать (caesariem, pennas O)

    Латинско-русский словарь > excutio

  • 13 induo

    ind-uo, uī, ūtum, ere [одного корня с exuo ]
    1) надевать (i. alicui vestem; i. sibi torquem C; i. anulum C, O; i. galeam Cs)
    indutus vestem (galeam) L, Csнадевший или на которого надели платье (шлем)
    2) усваивать, принимать ( mores Persarum QC)
    4) придавать, присваивать, давать (alicui nomen C etc.)
    i. alicui speciem latronis L — представить кого-л. разбойником
    vino vetustatem i. PMделать вино старым
    6) одевать, окружать, покрывать, снабжать ( aliquid aliquā re)
    i. se (редко indui) in aliquid (alicui rei и aliquā re) — запутаться, попасться (i. se in laqueum Pl)
    7) затевать, замышлять (seditionem, hostilia T)
    8)
    i. se — бросаться, натыкаться (i. se vallis, hastis L)
    i. se mucrone Vброситься на меч

    Латинско-русский словарь > induo

  • 14 detraho

    dē-traho, trāxī, tractum, ere, I) herab-, herunterziehen, -nehmen, herab-, herunterreißen, 1) eig.: a) übh.: alqm de curru, Cic.: alqm de caelo (bildl., seines hohen Ruhms berauben), Cic.: alqm e curru, Val. Max.: alqm ex suspendio, Cels.: alqm pedibus e tribunali, Suet.: alqm ab ipsis aris pulvinaribusque, Cic. – alqm equo, Liv.: alqm lecto, Curt.: integrum corpus Christi patibulo, Lact.: coronam capite, Val. Max.: virgam non altā ilice, Ov. – armatos ingenti corporum mole secum ad terram, Curt.: feros tauros cornibus ad terram, Suet. – b) ein Bauwerk usw. herab-, niederreißen, schleifen, pontes et scalas, Tac.: statuas, Lampr.: statuas et imagines eius, Iustin.: muros coloniae, munimenta servitii, Tac.: castella trans Euphratem, Tac.

    2) übtr., herabziehen, erniedrigen, filiae ex fastigio paterno rerum mutatione detractae, Curt. 3, 13 (35), 12: sciat regum maiestatem difficilius ad medium detrahi, quam a mediis ad ima praecipitari, Liv. 37, 45, 18.

    II) wegziehen, wegnehmen, A) abziehen, abnehmen, abreißen, 1) eig.: a) übh.: crumenam sibi de collo, Plaut.: de digito anulum, Ter.: alci de digito anulum, Cic.: de mulis stramenta, Caes.: e manu alcis anulum, Val. Max. u. Eutr.: ex aure alcis bacam od. unionem, Hor. u. Suet.: e veste matris fibulas, Hyg.: nomen ex scutis, herausmeißeln, Auct. b. Alex.: lapidem quadratum ex opere, herausnehmen, Plin. ep.: alci ungulum, Pacuv. fr.: alci anulum, Ter. u. Suet.: torquem hosti, Cic.: scutum militi, Caes.: frenos equis, Liv. u. Aur. Vict.: strata od. clitellas mulis, Liv.: copulam canibus, Phaedr.: vestem corpori, Curt.: diadema capiti, Curt.: coronam capiti (suo), Liv. u. Plin.: crinalem capiti vittam, Ov.: lectis argenteam laminam, Suet. – m. bl. Acc., vestimenta, Cato fr.: vestem, Cic.: loricam vestemque, Curt.: soccos, Ter.: socculum, Suet.: signum (das Siegel), Nep. – b) insbes.: α) scherend od. schindend od. schälend von einem Körper abziehen, pecori lanas, abscheren, Ps. Quint. decl.: u. so lanam, Col.: capillos, Cael. Aur. – coria occisis, Mela: pellem, Hor. u. Phaedr.: pelles vitulorum marinorum corpori, Plin.: si summa pellicula detracta est, sich abgeschält hat, Cels.: quid me mihi detrahis? warum ziehst du mich selber (meine Haut) ab? Ov.: cucumeris se mina detractis corticibus, geschälte, Cels. – β) als t. t. des Gartenbaues, einen Setzling vom Stamme abreißen, flagellum matri, Col.: malleolos quam maturissimos viti, Col. – γ) als mediz. t. t., aus dem Körper abführen, ausleeren, abzapfen, dem Körper entziehen, materiam per os, Scrib.: materiam ex capite per nares vel os, Scrib.: materiam per alvum, Scrib.: cathetere liquorem (des Wassersüchtigen), Cael. Aur.: sanguinem venis, Lucr.: sanguinem, Capit.: si satis materiae (Blutstoff, Blut) detractum est, Cels. – v. Heilmitteln, sinapi detrahit largiter pituitam, Scrib.: hoc medicamentum detrahere dixit post diem septimum fragmina quaedam lapidum quasi arenam, Scrib. – v. Embryo, praeseminatio crescens ex omnibus cibi partibus detrahit alimentum in se, führt sich zu, zieht an sich, Vitr.

    2) übtr.: a) wegnehmen, abnehmen übh., quod ab alterutra detraxit parte reponit eius in adversa, Lucr.: ab ore figuram, Prop.: de homine sensus, Cic.: cum de symmetria sit detractum aut adiectum, Vitr.: multis erit de magnitudine et longitudine detrahendum corporis, Augustin.: feros habitus homini, Ov.: vindicet (gebe zurück) antiquam faciem vultusque ferinos detrahat, Ov. – b) als milit. t. t., einen Truppenteil wegziehen, absondern, detachieren, ex tertia acie singulas cohortes, Caes. b. c. 3, 89, 3: cohortes duas et complures singulatim, Caes. b. G. 3, 2, 3. – c) wegnehmen = weglassen, auslassen, parvis momentis multa natura aut affingit (setzt zu) aut mutat aut detrahit, Cic.: nec detrahens quicquam vitae beatae nec adiciens, Sen. – als gramm. t. t., Buchstaben usw. wegnehmen, weglassen, wegfallen lassen (Ggstz. adicere), litteras syllabasque, Quint. 1, 6, 22: consonantes, Quint. 9, 4, 86: litteram, Isid. 1, 31, 4: coniunctiones, Suet. Aug. 86, 1. – d) numerisch von einer Summe, einem Gewicht abziehen, de tota summa binas quinquagesimas, Cic.: alqd de summa frumenti, Cic.: nihil de vivo, Cic.: de militum cibariis, Quint.: neque detractum de pondere quicquam, Lucr. – multae (von der Strafsumme) novem partes, Nep.: ponderibus antiquis aut adiecit aut detraxit, Scrib. – prägn., durch Wegnahme, Abzug vermindern, verringern, pondus, Nep.: imperatorium sumptum pulsis non necessariis ad solidi dimidium, Capit.: et lucubrationes detraxi et meridiationes addidi, Cic. – e) ein geistiges oder moral. Übel od. Gut abnehmen, benehmen, alci unius mensis laborem, vom Halse schaffen, Cic.: facientibus iter multum defatigationis, Quint.: illam opinionem maerenti, Cic.: animis errorem (die Ungewißheit) nostris, Ov.: molestiam (von einem Umstand), Vitr.: inanes sollicitudines (v. der Philosophie), Cic.: alci calamitatem, dem Unglück entreißen, Cic.: senatui infamiam tanti flagitii, ersparen, Tac.: fingendus est nobis oratione nostrā detractis vitiis orator, ein fehlerfreier R., Cic.: detractā opinione probitatis, wenn der Glaube an seine R. benommen ist, fehlt, Cic. – f) jmd. von einem Vorhaben abbringen, alqm a deformi proposito, Amm. 26, 7, 13.

    B) wegziehen, fortziehen, weg-, fortschleppen, 1) eig.: alqm manu suā, Liv. epit. 30: alqm spectaculis, Suet. Cal. 35, 2 (vgl. Cal. 55, 1; Suet. Dom. 10, 1). – m. Ang. wohin? navem ad terram, ans L. ziehen, Auct. b. Alex. 10, 6. – m. Ang. wozu? durch Dat., magnam vim materiae faciendo aggeri, Curt. 8, 10 (38), 30. – 2) übtr.: a) eine Pers. von einem Orte od. aus einem Besitz entfernen, inimicum ex Gallia, Cic.: Hannibalem ex Italia od. ex Italiae possessione, Liv. – b) jmd. zu etw. zwingen, nötigen, alqm ad aequum certamen, Liv.: alqm ad hanc accusationem, Cic.: alqm in iudicium, vor G. zu erscheinen nötigen, Cic.

    C) im weitern u. üblen Sinne, entziehend weg- od. fort- od. abnehmen, entziehen, entwenden, 1) eig.: α) v. Pers.: fetus nido implumes, Verg.: equos equitibus, Caes. – spolia hostium templis porticibusque, Liv.: ex Olympii Iovis templo spolia Gallorum Illyriorumque, Liv.: arma templis, Flor.: arma templo affixa, Quint.: pugionem templo Salutis, Tac.: gladium delubro Martis, Suet.: templis compluribus dona, Suet.: alci fasces (Ggstz. deferre), Hor. – β) v. lebl. Subjj.: magnam sol partem (maris) detrahit aestu, Lucr.: valetudo detraxit vires, Vitr.: aër agitatus a vitiosis corporibus detrahit sucum, Vitr.

    2) übtr.: a) einer Person od. Sache entziehen, nehmen, vorenthalten, Abbruch tun, etw. schmälern, α) einer Pers.: duas legiones uni, Hirt. b. G.: caput (den Anführer), Vell.: alci Armeniam a senatu datam, Tac.: pompae simulacrum, bei dem Aufzug wegzulassen befehlen, Suet.: tres Pompeio triumphos, Prop.: magna duo auxilia (Unterstützung) Romanis, Liv.: alci dignitatem, Sall. u. Cic.: alci debitum honorem, Cic.: alci veram laudem, laudes bellicas, Cic.: ut alienum appetat et id, quod alteri detraxerit, assumat, Cic.: cum rerum ortum tribuas naturae, detrahas deo, Lact.: nihil tibi detraxit (hat vorenthalten) senatus, nisi id, quod etc., Cic.: m. folg. Relativsatz, multum detraxit ei (es tat ihm viel Abbruch), quod alienae erat civitatis, Nep. Eum. 1, 2. – β) einer Sache: multis rebus et locis veterem appellationem, Suet.: nihil vulgatae opinioni, Liv.: de suo iure aliquid et commodo, Cic.: multa de suis commodis, Cic.: celeritas (Schnelligkeit des Handelns) detracta de causa est, Cic.: ne quid de summo meo erga te amore detractum esse videatur, als hätte meine unbegrenzte Liebe zu dir Abbruch erlitten, Cic.: quantum detraxit ex studio (soviel er an Eifer nachließ), tantum amisit ex gloria, Cic. – b) durch die Rede entziehen, α) jmdm. etw. absprechen, saepe etiam facete concedas adversario id ipsum, quod ille tibi detrahit, Cic. de or. 2, 286. – β) von jmds. Ansehen usw. od. Taten entziehen, sie schmälern, de honestate et de auctoritate alcis, Cic.: de alcis fama et gloria, Cic.: de rebus gestis, Nep. – γ) jmd. verkleinern, verunglimpfen, verleumden, de alqo, Cic. u. Nep.: de se, Cic.: ne nihil detrahatur, damit doch etwas auszusetzen sei, Cic.: absol., de absentibus detrahendi causā maledice contumelioseque dicere, Cic.: Partiz. detrahens, verleumdend, verleumderisch, mulieres non detrahentes, Vulg. 1. Tim. 3, 11: Plur. subst., die Verleumder, declinet detrahentium linguas, Paulin. vit. S. Ambros. 55. – / Infin. Perf. synk. detraxe, Plaut. trin. 743.

    lateinisch-deutsches > detraho

  • 15 discindo

    dis-cindo, s cidī, scissum, ere (dis u. scindo), auseinander reißen, -spalten, I) zerreißen, zerspalten, salicem, Cato: vestem, Plaut. u. Ter.: cotem novaculā esse discissam, Cic.: librum suis manibus et disc. et concerpere, Gell.: alci maxillam ictu, Suet.: cunctantem flagellis, zerfleischen, Suet. – übtr., amicitiam, auseinander reißen = gewaltsam, auf einmal abbrechen (Ggstz. dissuere, auseinander trennen = allmählich lösen), Cic. de amic. 76: oratio aut continua est aut inter respondentem et interrogantem discissa, oder durch Frage u. Antwort unterbrochen, Sen. ep. 89, 17. – II) ein Gewand weg-, aufreißen, um die Brust zu entblößen, ut discinderem tunicam, ut cicatrices ostenderem, Cic.: vestem a pectore, Suet.: tunicam a pectore eius, Liv. epit. – / Synk. Plusquamperf. discisset, Sil. 11, 455.

    lateinisch-deutsches > discindo

  • 16 induo

    in-duo, duī, dūtum, ere (= ενδύω; Ggstz. exuo), antun, I) eig. = anziehen, anlegen (dagegen amicire = umnehmen, umwerfen), alci tunicam, Cic.: sibi torquem, Cic.: capiti suo personam, Fronto (u. bildl. personam philosophi, Cic.): vestes umeris, Ov.: vestem, Suet.: praetextam, die konsularische Prätexta anlegen (= das Konsulat wirklich verwalten), Plin. pan.: galeas, aufsetzen, Caes.: arma alci, Liv.: capillis induta laurus, Ov.: anulum articulis, Ov., u. bl. anulum, Cic., anstecken: scalas, eine Leiter über den Kopf nehmen, Ov. – im Passiv (gew. im Partiz. Perf.), m. Abl., indui veste, Ter.: socci, quibus indutus esset, Cic.: indutus galeā, Verg.: sancto Caesaris auro, Sil.: indutus duabus quasi personis (Masken, bildl. = Rollen), Cic.: m. Acc., muliebrem amictum induebantur, Heges. 4, 25, 2: ostrinum indutus supparum, Varro fr.: longam indutae virgines vestem, Liv.: pallam inauratam indutus, Cornif. rhet.: indutus chlamydem Tyriam, Ov.: bracas indutus, Tac.: thoracem indutus, Curt.: tunica quam erat induta, Plin. ep.: quidlibet indutus, Hor.: interim nequis quin eius aliquid indutus sies, Plaut. – II) übtr.: A) im allg.: 1) bekleiden = mit etw. umgeben, bedecken, versehen, di induti specie humanā, Cic.: beluae quaedam formā hominum indutae, Cic.: Aegyptus tantis segetibus induebatur, ut etc., Plin. pan.: induere avem, die Gestalt eines Vogels annehmen, Apul.: alci speciem latronis, jmd. als Straßenräuber darstellen, Liv. – homines in vultus ferarum, verwandeln, Verg.: so auch quos scopulis induit, Val. Flacc. – arbor induit se in florem, kleidet sich, hüllt sich in Blüte ein, Verg.: in flore novo pomis se induit arbos, zeigt in der Blüte das Obst, Verg.: cratera coronā, bekränzen, Verg.: vites se induunt uvis, sind umgeben mit usw., voll von usw., Colum.: cum venti se in nubem induerint, sich einhüllten, Cic.: mit Acc., induitur aures aselli, wird versehen mit O., Ov. – 2) gleichs. anziehen, anlegen, a) sich selbst, sich zuteilen, sich aneignen, annehmen (vgl. Bünem. Lact. 2, 16, 3), sibi cognomen, Cic.: illorum sibi nomina, quasi personas aliquas, Lact.: externa vocabula, Lact.: sibi novum ingenium, Liv.: falsam sibi scientiae persuasionem, Quint.: munia ducis, Tac.: mores Persarum, Curt.: imaginem mortis (= somnum), Cic.: proditorem et hostem, die Rolle des V. u. F. übernehmen, Tac.: diversa, verschiedene Gesinnungen annehmen (verschiedenen Parteien angehören), Tac. – u. sich in etw. einlassen, auf etw. eingehen, etw. beginnen, societatem, seditionem, Tac.: hostilia adversus alqm, Tac. – b) einem andern zuteilen, mitteilen, geben, verschaffen, beibringen, verursachen, alci amorem sui, Gell.: vino vetustatem, Plin.: fictam orationem personis, Quint.: eloquentiam pueris, Petron.: maxime positas in affectibus causas propriis personis, Quint. – B) insbes., ind. se in alqd od. se alqā re, sich in etw. verwickeln, in etw. treten, fallen, stürzen, 1) eig.: se in laqueum, Plaut.: se vallis, Caes.: se hastis, Liv. – sese mucrone (al. mucroni), sich in sein Schwert stürzen, Verg. Aen. 10, 682 sg. – 2) übtr., sich mit etw. verflechten, sich in etw. verwickeln, in etw. geraten, se ita rei publicae, ut etc., sich so mit dem St. verflechten usw., Sen. – se in laqueos, Cic.: se in captiones, Cic.: absol., Cic. – ebenso Passiv medial, indui confessione suā, sich in seinem eigenen G. fangen, Cic.: indui in poenas legum, Quint. – / Partiz. Perf. Pass. ungew. induitus, Itala (cod. Fuld.) Ephes. 6, 14. – Partiz. Fut. Akt. induiturus, Tert. adv. Prax. 12 (wo Oehler ohne Not induturus).

    lateinisch-deutsches > induo

  • 17 mitto

    mitto, mīsī, missum, ere, gehen-, laufen lassen, u. zwar in doppelter Beziehung, sowohl = »gehen-, laufen machen (faire aller)«, als auch »zulassen, daß etw. geht, läuft (laisser aller)«, I) gehen-, laufen lassen = schicken, senden, A) im allg.: 1) eig.: α) lebende Objj.: quo mittis istanc, quaeso? iube maneat, Ter.: mittor ad matrem, Ov.: m. servulum ad eam in urbem, Ter.: legati a rege ad me missi, Cic. – equitatum omnem ante se m., Caes.: ante m. equites, Caes., minimos (v. Elefanten), Solin. – adversus quos mille Aetoli missi, Liv. – m. alqm in od. sub Tartara od. ad umbras ante diem, od. ad Stygias undas, poet. = töten, Ov. – alqm in exsilium, Liv., Sen. rhet. u.a. – alqm sub iugum, Caes. u. Liv. (dagegen sub iugo = unter dem Joche weg entlassen, Liv.). – inermos singulos prae se, Sall. – equum medios per ignes, Hor. – ipse tibi me ab alto mittit, Stat. – alci subsidium, auxilia, Cic. u.a. – m. Auslassung des persönl. Obj., misit circum amicos, schickte (Boten, Sklaven) bei den Freunden umher, Suet. – β) lebl. Objj.: vestem, Ov.: currum in arcem, Ov.: litteras ad alqm od. alci, Cic. u.a.: libellum ad alqm, Catull.: alci carmina, Catull. – alci salutem, einen Gruß senden, sagen lassen, Ov.; vgl. Ba. in epistula nullam salutem mittere adscriptam solet? Sy. Ita militaris disciplina est, Ballio: manu salutem mittunt benevolentibus, eādem malam rem mittunt malevolentibus, Plaut. – m. ausgelass. sächl. Obj., cui tamen de mensa misit, Cic. – γ) lebenbe u. lebl. Obj., zugl. m. Angabe des Zweckes, filium suum foras ad propinquum suum quendam ad cenam, Cic. – alqm ad mortem, Cic., od. morti, Plaut., od. neci, Ov., in den Tod senden. – alqm ad negotium, ad bellum, Sall. u.a. (s. Fabri Sall. Iug. 65, 3). – alqm in negotium, auf den Handel sch., handeln lassen, Cic.: greges in pascua, Verg. – alqm alci auxilio od. subsidio, Cic., Caes. u.a., od. in auxilium, Iustin., ad subsidium, Auct. b. Hisp. 9, 1. – als publiz. t. t., pullarium in auspicium, Liv.: centurias in suffragium, abstimmen lassen, Liv.: iudices in consilium, sich beraten lassen, Cic.; vgl. deos in consilium de te mittis, rufst die G. zu Richtern über dich auf, Plin. pan. – alqm cum exercitu ad obtinendas Hispanias, Sall., od. ad visendas ordinandasque provincias, Vell. – ne mittas quidem visendi causā quemquam, Ter. – me visendae mitte uxori, Ter. – legatos de deditione ad alqm, Caes.: mittere u. obviam mittere alci litteras de etc., Cic. – m. folg. Finalsatz (m. ut u. Konj.), missus sum, te ut requirerem, Ter. – m. folg. Relativsatz, misit ad eum nuntios, qui postularent, Caes.: m. legatos Romam, qui senatum docerent de etc., Sall.: u. ohne pers. Obj., misi pro amicitia qui hoc ei diceret, Cic. – m. folg. 1. Supin., legatos ad Caesarem rogatum auxilium, Caes.: exclusi eos, quos tu ad me salutatum mane miseras, Cic.: u. ohne pers. Objj., mittit rogatum vasa ea, Cic.: non meā culpā saepe ad vos oratum mitto, Sall. – m. folg. Infin. (s. Dräger Hist. Synt.2 2, 369 ff.), parasitum misi nudiusquartus Cariam (nach K.) petere argentum, Plaut.: reddere hoc, non perdere erus me misit, Plaut.: in Oceanum mittit me, quaerere gemmas, Prop.: quo (wohin er) decimam Herculis ferre a Carthaginiensibus missus fuerat, Iustin.: und ohne pers. Obj., misit orare, ut venirem, Ter. – m. folg. Partic. Praes., alium rogantes (= ut rogarent) regem misere ad Iovem, Phaedr. 1, 2, 22 M. – m. folg. Acc. Gerund., mittere librum corrigendum, Fronto ep. ad M. Caes. 3, 13. p. 52, 2 N. – dah. mittere nuntios od. litteras od. (wie επιστέλλειν) bl. mittere, Boten-, einen Brief schicken u. durch sie ansagen, sagen lassen, melden, bestellen, beauftragen, schreiben, auch oft bl. schicken, m. folg. oratio obliqua im Acc. u. Infin., im Finalsatz m. ut u. Konj. od. m. bl. Conjunctiv, im Fragesatz (s. Korte Cic. ep. 2, 8, 1. Manutius Cic. ep. 5, 20 in. die Auslgg. zu Liv. 8, 23, 1; 34, 29, 9. Benecke Iustin. 5, 3, 7), nuntios saepe ad eum miserat, velle se populi Rom. amicitiam, Sall. – L. Cornelio litterae missae, ut dictatorem diceret, Liv. – ad Bocchum nuntios mittit, quam primum copias adduceret, Sall.: litteras ad Iugurtham mittunt, quam ocissime ad provinciam accedat, Sall. – mitte mihi obviam litteras, num quid putes etc., Cic. – Curio misi, ut medico honos haberetur, Cic.: Attico mitteret, quid ageret, Nep.: id cuiusmodi sit, ad me mittas velim, Cic. – δ) Partiz. subst., missus, ī, m., der Gesendete, der Gottgesandte, v. Christus, Arnob. 2, 73. Isid. orig. 7, 2, 35.

    2) übtr.: α) lebende Objj.: alqm in vastum scribendi aequor, Prop.: alqm in fabulas sermonesque, in ora populi, ins Gerede bringen, Ps. Quint. decl.: alqm in iambos, hinreißen zu J., Hor. – alqm in possessionem, in den Besitz einsetzen (Ggstz. de possessione deturbare), Cic. – se in foedera, poet. = sich in ein Bündnis einlassen, Verg. – inconsulto se in periculum, sich in G. stürzen, Cornif. rhet.: so auch animas (das Leben) in pericula, Verg. – lares sub titulum, poet. = sein Haus durch einen Anschlag an demselben feilbieten, Ov.: Hesperiam sub iuga, unterjochen, Verg.: orbem sub leges, den Erdkreis in Dienstbarkeit bringen, Verg. – β) lebl. Objj.: alqd in litteras, schriftlich verzeichnen, aufzeichnen, niederschreiben, Vopisc. u. Lampr. – misso in compendium bello, Flor.: in pecuniam aut lucrum tota civitas spem suam misit, Sen. – alci mentem, eingeben, Verg.: funera Teucris, bereiten, Verg.: u. so exitium apibus, Verg.

    B) insbes.: 1) Jmdm. eine Schrift zuschicken, übersenden = widmen, dedizieren, librum ad alqm, s. Cic. de nat. deor. 1, 16; de sen. 3.

    2) (wie πέμπειν) unter Geleit wegführen, begleiten, geleiten, alias (animas) sub Tartara tristia mittit, von Merkur, Verg. Aen. 4, 243. – fines Italos mittēre (= mitteris), wirst unter dem Schutze der Götter gelangen zu usw., Verg. Aen. 3, 440.

    3) feindl. auf jmd. losschicken, hetzen, sues in hostes, Lucr. 5, 1307: se in leonem, sich auf den L. stürzen, Lampr. Anton. Diad. 5, 6.

    4) übersenden, zusenden, prägn., a) = etw. als Geschenk übergeben, puer causa erit mittundi (munus), Ter.: hospitibus magna munera, Sall.: ultro muneribus missis, Hor. – b) poet. v. Ländern usw.: α) Menschen als Krieger senden, stellen, quos frigida misit Nursia, Verg. Aen. 7, 715. – β) Erzeugnisse als Handelsartikel senden, liefern, India mittit ebur, Verg.: tura nec Euphrates nec miserat India costum, Ov. – od. als Ertrag, quae tibi dona mittere posset Tomitanus ager, Ov.: rure suburbano poteris tibi dicere missa (rustica dona), Ov.

    5) von sich senden, -schicken, -geben, entsenden, von sich ausgehen od. ausströmen lassen, a) v. Körpern, plura sibi assumunt, quam de se corpora mittunt, Lucr.: vapor, quem sol mittit, Lucr.: robora fumum mittunt ignesque vaporem, Lucr. – luna mittit lucem in terras, Cic. – bildl., fruges mittunt signum sanguinis, geben Blut von sich, Lucr.: m. sui timoris signa, Beweise ihrer Mutlosigkeit geben, Caes.: mittit animus mortalia signa, gibt Merkmale sterblicher Abkunft von sich, Lucr. – b) v. Gewächsen, treiben, radices, Colum.: folium, Plin.: florem, Plin. – c) v. leb. Wesen u. übtr. v. lebl. Subjj., einen Laut, einen Ton von sich geben, hören-, sich verlauten lassen, fallen lassen, varios linguae sonitus, Lucr.: quoniam non omnia vocem mittere concedis neque odorem, Lucr.: mittunt venti fremitus, brausen, Lucr. – v. Schlangen, horrenda sibila mittere, Ov. met. 3, 38 (vgl. 15, 670) – v. Hunden, mittere voces, laut anschlagen, Lucr. 4, 990. – v. Fröschen, vocem mittere, quaken, Fest. 258 (b), 28. – v. Menschen, vocem pro alqo, seine Stimme erheben, sprechen für usw., Cic.: vox de quaestura missa nulla est, Cic.: memorem libertatis vocem aut in senatu aut in populo, ein Freiheit atmendes Wort fallen lassen, Liv.: apud dominum vitae necisque vocem supplicem, seine flehende Stimme erheben, Liv. (s. zu vocem m. mehr Beisp. b. Drak. Liv. 3, 50, 4. Duker Flor. 4, 10, 7. Benecke Iustin. 42, 4, 12. Burmann Phaedr. 4, 10, 4): missum verbum ab ore praeconis, Lucr.: oratio ex ore alterius mitti (zu kommen) videtur, Caes.: cantus mittere, Ps. Ver. Ciris 92.

    6) wie unser werfen, a) = in irgend eine Lage, irgendwohin in rascher Bewegung bringen, legen, stecken, schütten, mollia mobiliter alternis brachia, gefällig die Arme verschränken, Lucr.: manum ad arma, mit der Hand nach den W. fahren, die H. rasch an die W. legen, Sen.: corpus saltu ad terram, Verg.: arundinem subter lectum, mit dem Stabe unter das Bett fahren, Petron.: post lectum occisum anserem, Petron. – fert missos patella cibos, auf die Schüssel gelegten, geschütteten, Ov.: m. in furnum, in den O. schieben, Apic.: uncias octo mittis in linteo, Pallad.: cui ad medium aqua mittatur, Pallad. – magna vis aquae caelo missa est, strömte vom usw., Sall.: missa est vis venti superne, Lucr. – u. vom Körper abwerfen, ablegen, ponunt tunicas cicadae et vituli membranas de corpore summo mittunt et lubrica serpens exuit vestem, Lucr. 4, 58 sq. – b) gewaltsam, mit Heftigkeit stoßend, schwingend, schleudernd werfen, α) lebende Wesen werfen = stoßen, stürzen, schleudern, pronos qui morbus mittere suevit, Lucr.: alqm de ponte pronum, Catull.: alqm praecipitem ex arce, Ov.: pueros in profluentem aquam, Liv.: se in flumen, in den Fl. springen, Liv. epit.: se in rapidas aquas, Ov.: se in mare (v. Badenden), Sen.: alqm beluarum modo in foveam, Liv.: anum super focum, Petron. – corpus e turribus in castra, Ov.: se saxo ab alto, Ov.: se super pontum, Ov. – β) lebl. Objj., werfen = schleudern, audacius pilam, Sen.: lapides post vestigia (hinter sich), Ov.: clavam et arcus trans ripam, hinüber auf usw., Ov.: tunicam in faciem alcis, Petron.: discum in auras, schwingen, Ov. – panem, hinabwerfen (in die Grube), Phaedr. 3, 2, 6: panem cani, hinwerfen, Phaedr. 1, 23, 3; 2, 3, 2. – rete, auswerfen, Hieron. epist. 71, 1. – im Bilde, malum discordiae inter alqos, Iustin. 12, 15, 11. – u. besonders, um zu treffen, Geschosse nach einem Ziele absenden, werfen, schleudern, schießen, abschießen (bes. als milit. t. t.), manu iaculum, Ov.: tela tormentis, Caes.: pila, Caes.: telum tormentumve, Caes.: glandem, Auct b. Hisp.: fundā lapides, Liv. – telum ex alqo loco, Caes.: hastas e ratibus, Curt.: telum, pinum in alqm, Ov.: lapides in alqm, Petron.: lapillos contra alqm, Auct. b. Afr.: fulmina in alqm, Ov., in mare, Lucr.: procul iacula sagittasque, Curt. – c) als t. t. des Würfelspiels, wie werfen, α) in den Würfelbecher, talos in phimum, Hor. sat. 2, 7, 17. – β) auf das Würfelbrett, ex pyrgo tesseras in tabulam, Schol. Hor.: tesseram, Ov. – u. γ) übtr., einen Wurf werfen, canem aut senionem, Suet.: absol., quoties missurus erat, einen Wurf tun, werfen wollte, Sen.

    7) als mediz. t. t., Blut aus jmds. Körper herauslaufen lassen, Blut lassen, abzapfen, jmdm. zur Ader lassen, sanguinem incisā venā mitti novum non est, Cels.: antiqui medici nesciebant sanguinem mittere, Sen.: sanguinem homini mitti non alienum est, Cels.: sanguinem mittere a brachio, Cels., alci a capite, Petron., ex vena, ex brachio, ex crure, Cels., iuxta talos, Cels.: iterum tertioque et cotidie paulum aliquid, Cels.: sanguis recte, male mittitur, Cels. – im Bilde, Appius cum εξ ἀφαιρέσεως provinciam curarit, sanguinem miserit, quicquid potuit, detraxerit, mihi tradiderit enectam, das Blut ausgesaugt, Cic. ad Att. 6, 1, 2: missus est sanguis invidiae sine dolore, es ist ein kleiner Aderlaß, der dem Neide wohltut, Cic. ad Att. 1, 16, 11.

    8) als t. t. der Feldm., intr. = sich erstrecken, terminus usque in olivastellum mittit, Gromat. vet. 305, 5; u. so ibid. 321, 11.

    II) = laisser aller, gehen-, laufen lassen = eine Pers. von sich lassen, fortlassen, entlassen, lassen, etw. fahren lassen, loslassen, herabsinken-, fallen lassen u. dgl., A) im allg.: 1) eig.: α) lebende Objj.: As. amitte, sine. Di. amitto intro. As. ad te quidem.... Di. uno verbo eloquar: Mittin me intro? As. abi, Plaut.: non ego intro ad vos mittar? Plaut. – maesta virum mittens, Catull.: mitte me, laß mich los, laß mich gehen, Plaut. u. Ter.: u. so me missum face, Ter.: nos missos face, Ter.: quin me mittitis, Plaut.: m. Infin. mitte hunc ire, Plaut.: m. funus alcis non prius ex foro (nicht eher vom F. fortlassen), quam etc., Suet. – leo e cavea missus, Cornif. rhet.: columbas in theatro e sinu missas facere (fliegen lassen), Varro: turdum macrum per fenestram, Macr. – β) lebl. Objj.: m. arma, Caes.: accĭdere in mensas ut rosa missa (die man hat fallen lassen) solet, Ov.: cutem, loslassen, Hor.: brachiolum puellae, Catull.

    2) übtr., sein od. aufhören lassen, u. gew. bl. lassen = a) fahren-, schwinden lassen, aufgeben, mittere ac finire odium, Liv.: maestum timorem, Verg.: certamen, Verg.: inanes spes et certamina divitiarum, Hor.: Syphacis reconciliandi curam ex animo, Liv.: missae (aufgegebene) amicitiae, Catull.: hanc curam de pectore, Verg. – u. so missum facere amorem, missam facere iram, Liv. – u. v. Redenden, (sein) lassen, unterlassen, m. maledicta omnia, Ter.: ambages, Plaut., Liv. u. Hor.: m. folg. Infin., iam scrutari mitto, Plaut. aul. 651; (vgl. Pers. 207): mitte male loqui, Ter. Andr. 872 (vgl. 904): mitto illud dicere, Cic. Quinct. 85: mitto quaerere, qua de causa etc., Cic. Rosc. Am. 53: mitte mortalium incommoda tamquam propria deflere, Val. Max. 7, 2. ext. 2: mitte sectari, Hor. carm. 1, 38, 3 (vgl. epod. 13, 7): pro nobis mitte precari, Ov. met. 3, 614. – u. in der Rede aufgeben, etw. weiter zu besprechen, etw. nicht erwähnen wollen, übergehen, lassen, mitto proelia, praetereo oppugnationes oppidorum, Cic.: mitto rem, Ter.: m. folg. quod (daß), mitto quod invidiam, quod pericula subire paratissimus fueris, Cic.: mitto quod amplissimae dignitatis, certe salubritate studio praestantis officii privatim sibi venerandum (virum), Val. Max.: m. de u. Abl., mitto de amissa parte exercitus, Cic. – so auch missum facere, zB. ut haec missa faciam, quae iam facta sunt, Cic.: horum agrorum ego missos faciam quaestus triennii, Cic. – b) sein lassen = nicht weiter beachten, -berücksichtigen, auf etwas Verzicht leisten u. so aufgeben, m. aliena, Lucr.: misso officio, ohne weitere Rücksicht auf Pfl., Cic. – so auch missum facere, zB. missos faciant honores, Cic.: m. f. vadimonium, Cic.: missa istaec face, denk nicht mehr daran, Ter.

    B) insbes.: 1) in der Rennbahn die Renner aus den Schranken laufen lassen, ablaufen-, abrennen lassen, quadrigas, Liv.: carcere quadriiuges equos, Ov.: desultorem, Hygin. – im Pass. = ablaufen, abrennen, v. den Wagen u. Pferden, quadrigis missis, Liv.: carceribus missi currus, Hor.: carcere missus equus, Tibull. u. Ov. – vom Wettrenner, quasi quis ad Olympiacum cum venerit campum et steterit, ut mittatur, Cornif. rhet.: semel quadrigis, semel desultore misso, einen Gang machen, Liv.

    2) eine Versammlung entlassen, auseinander gehen lassen, aufheben, senatum, Caes.: praetorium, Liv.: principia, Frontin.: convivium, Liv.: auditorium, Apul.: certamen, Verg.

    3) aus dem Verhältnis entlassen, a) die Braut entlassen, ihr aufsagen, hanc ut mittam, Ter. Phorm. 675. – u. eine Gattin aus der Ehe entlassen, sich von ihr trennen, Lolliam Paulinam perductam a marito coniunxit sibi brevique missam fecit, Suet. Cal. 25, 2. – b) aus dem Dienste entlassen, abdanken, α) Zivildiener: remotis sive omnino missis lictoribus, Cic.: u. so auch amicos (die in die Provinz mitgenommenen Freunde des Prätors) missos faciamus, Cic. – β) Soldaten: missorum causas cognoscere, Liv. – gew. missum facere, zB. ab exercitu te removeo... te ab exercitu dimitto... vos (centuriones) missos facio, Auct. b. Afr.: nautas missos facere; missorum stipendia lucrari, Cic.: Marcum filium missum factum a consule, Cic.: legiones missas fieri iubere, Cic.: nonam legionem totam cum ignominia missam fecit, Suet.: quaestores, legatos, praefectos, tribunos suos multi missos fecerunt, Cic. – c) einen Angeklagten, gleichviel, ob er im Gefängnisse sitzt oder nicht, entlassen, los-, freigeben, freisprechen, non passurum inter hostes populi Rom. L. Scipionem in carcere et in vinculis esse, mittique eum iubere, Liv. – se statim illum interfecturum, nisi iusiurandum sibi dedisset, se patrem missum facturum esse, Cic. – u. außerhalb der Gerichtssphäre, rogamus, ut mittas, laß ihn ungestraft gehen, Petron. – d) aus der Gefangenschaft entlassen, u. zwar α) aus der Kriegsgefangenschaft: exercitum inermem, Liv.: praefecti a me missi sunt, Caes. b. Cic. – so auch missum facere alqm, Caes. (b. Cic.), Nep. u.a. – β) aus der Sklaverei = einen Sklaven entlassen, freigeben, losgeben, manu m. alqm, s. manūmitto. – so auch neque (eam) duxit (adulescens), neque ille (leno) vult mittere, Plaut. Poen. prol. 100.

    / Synk. Perf. misti, Catull. 14, 14. – Parag. Infin. mittier, Plaut. capt. 438. Lucr. 4, 43. – arch. Inf. Präs. Pass. mittei, Corp. inscr. Lat. 1, 199, 44 u. 206, 150.

    lateinisch-deutsches > mitto

  • 18 muto [1]

    1. mūto, āvī, ātum, āre (zsgzg. aus movito), bewegen, I) eig., weg-, von der Stelle bewegen, wohin bewegen, neque se luna quoquam mutat, kommt nicht vom Flecke, Plaut.: iniussu populi mutari finibus, die Gr. überschreiten, betreten, Liv.: ne quis invitus civitate mutetur, fortgejagt, fortgebracht werde, Cic.: illa tamen se non habitu mutatve loco, legt weder ihre Matronenkleidung ab, noch schleicht sie sich aus ihrer Wohnung (zu dir), Hor.: hinc dum muter, wenn ich nur von hier wegkomme, versetzt werde, Ov.: dah. mutari, von Bäumen, die versetzt werden, Verg. – II) übtr.: A) ändern, verändern, 1) im allg.: a) tr.: testamentum, Cic.: sententiam, Cic.: consilium, Cic.: fidem cum alqo, sein Wort nicht halten, Ter.: e nigro color est mutatus in album, Ov.: mutare colorem, die Gesichtsfarbe verändern (unser vulg. »sich verwandeln«) = blaß werden, durch vieles Studieren, Sen. rhet., aus Furcht usw., Hor., Quint. u.a.: m. viros in deforme animal, Ov.: m. in marem, Plin.: mutari alite, in einen V. verwandelt werden, Ov.: u. so mutari Nilo, in den Nil verw. werden, Sen.: cibus mutatur (im Magen) et concoquitur, bekommt eine andere Gestalt, Cic.: dah. haud muto factum, ich genehmige das Geschehene, ich bereue es nicht, Ter.: nihil mutat de uxore, er ändert seine Meinung nicht, bleibt dabei, Ter.: neque nunc muto, ich bleibe dabei, mich reut es nicht, Cic. – Passiv m. Acc. resp., mutata suos flumina cursus, die ihren (natürlichen) Lauf änderten, d.i. hemmten, Verg. ecl. 8, 4. – mit ab (gegen) u. Abl., quantum mutatus ab illo Hectore, qui etc., wie ganz ein anderer gegen jenen H., wie ganz verschieden von jenem H., Verg. Aen. 2, 274: u. so longe mutatus ab iilo Sampsone, qui etc., Ambros. de spir. scto. 2. prol. § 13. – b) refl. mutare u. Passiv medial mutari, α) sich ändern, umschlagen, numquid muto? brach ich mein Wort? Plaut.: neque nunc muto, Cic. ep.: mores mutaverint, Liv.: mutabat aestus, Tac.: ut nihil odor mutaret, Liv.: annona nihil mutavit, Liv.: in superbiam mutans, Tac.: bona facile mutantur in peius, arten leicht aus, Quint.: mutatis repente ad misericordiam animis, umgestimmt waren, Liv. 24, 26, 14: ne ad paenitentiam mutaretur, Tac. ann. 11, 33 (dagegen mutati in paenitentiam, die umgestimmt wurden, Tac. hist. 4, 37). – β) unterschieden sein, tantum (Suffenus iste) abhorret ac mutat, Catull. 22, 11: pastiones hoc mutant, quod etc., Varro r. r. 2, 2, 12: quantum mutare a Menandro Caecilius visus est, Gell. 2, 23, 7: inter duas filias regum quid mutet (was für ein Unterschied ist), inter Antigonam et Tulliam, Varro fr. bei Gell. 18, 12, 9. – c) impers.: non mutat, es ändert nichts in der Sache usw., mit folg. quod (daß usw.) od. an (ob) etc., ICt. – 2) insbes.: a) färben, vellera luto, gelb färben, Verg. ecl. 4, 44. – b) verbessern, factum, Ter. adelph. 738. – c) verderben, vinum mutatum, umgeschlagener, Hor. sat. 2, 2, 58. – B) verändern, wechseln, vertauschen, 1) im allg.: omnibus oppidis m. ad celeritatem iumenta, in allen Städten, um schneller fortzukommen, die Pferde wechseln, Caes.: personam, die Maske wechseln (bildl. = sein Benehmen ändern), Plin. ep.: m. togam paludamento, Sall. fr.: vestem cum alqo, Ter.: aber m. calceos et vestimenta, Schuhe u. Kleider wechseln, sich umkleiden, Cic. Mil. 28: u. so bl. vestimenta, die Kleider wechseln, sich umkleiden, Suet. Tib. 14, 4: ebenso vestem, Ter. eun. 609. Varro LL. 7, 37. Liv. 22, 1, 3. Vell. 2, 41, 2. Sen. ep. 18, 2; insbes. bei Trauer, Gefahr im Staate, als Bittender die Kl. wechseln = Trauerkleider anlegen, Cic. Sest. 26. Liv. 8, 37, 9. Hor. carm. 1, 35, 13: lugubres vestes mutare, Hieron. epist. 130, 6. – mutare terram, das Vaterland verändern = in ein anderes Land (in andere Länder) ziehen, Liv.: u. so terras, Hor.: u. lares et urbem, Hor.: m. sedem, den Wohnsitz wechseln, auswandern (v. Völkern), Sen.: locum, mit dem Badeort wechseln, Hor.: u. v. denen, die in die Verbannung gehen, solum, Cic., locum, Sall.; vgl. solum vertere, hoc est, sedem ac locum mutare, Cic.: u. crebro mutare loca, von Ort zu Ort flüchten, Hirt. b. G. – m. caelum, non animum, Hor. – m. orationem od. genus eloquendi, abwechseln im Ausdrucke, Cic. (u. so bl. mutare, Cic. or. 109): so auch verba mutata, tropische, bes. metonymische, Cic. – m. calores, die Liebe verändern, einen anderen lieben, Prop.: so auch sonst mutare häufig von Veränderung der Liebe u. Freundschaft; vgl. Prop. 1, 12, 11. Aug. b. Suet. Aug. 69, 2. – m. expertum iam principem, den ihnen schon bekannten Herrn wechseln (= verlassen), Tac. hist. 3, 44: sidera mutata, die von den Göttern verlassenen, Petron. poët. 124. v.264. – 2) insbes.: a) gegen etw. umtauschen, eintauschen, tauschen, merces, Verg., Hor. u. Apul.: res inter se, Tauschhandel treiben, Sall.: porcos aere (gegen Geld), Colum.: uvam furtivā strigili (gegen die entwendete Str.), Hor.: mancipia cum mercatoribus vino advecticio (gegen eingeführten W.) et aliis talibus, Sall.: mutari magno, im Tausche viel gelten, einen hohen Preis haben, Verg. – übtr., victrice patriā victam, Liv.: pro Macedonibus Romanos dominos, Liv. – b) als milit. t. t., mutare militiam, den Dienst wechseln = zu einem geringeren Truppenteil versetzt werden, Modestin. dig. 49, 16, 3. § 13. Macer dig. 49, 16, 13. § 4. – / Archaist. Perf.-Form mutassis = mutaveris, Plaut. 577 Ussing (Götz immutassis): parag. Infin. mutarier, Plaut. Men. prol. 74 u.a. Lucr. 1, 802.

    lateinisch-deutsches > muto [1]

  • 19 vestis

    vestis, is, f.(altind. vastē, er kleidet sich, griech. εννυμι = Ϝεσ-νυμι, εσθής, εσθος, das Kleid, gotisch wanjan, kleiden, wasti, Kleid), die Bekleidung, I) eig.: A) der Menschen, das Kleid, u. zwar α) Sing. kollektiv, das Kleid als ganzer Anzug, die Kleidung, vestis lintea, Cic.: linea, Plin.: purpurea, Cic.: candida, Ggstz. sordida, Liv.: muliebris, Cic.: servilis, famularis, Cic.: forensis, Ggstz. domestica, Lampr.: convivalis, Sen. rhet.: pellicia, Sulp. Sev.: veste varii coloris uti (tragen), Val. Max.: variā veste exornatum esse, Ter.: variā veste velatus, Val. Max.: a veste oder ab veste, Kleiderwart, Corp. inscr. Lat. 6, 1884 u. 5197: so ad vestem, Corp. inscr. Lat. 6, 4477: supra veste, ibid. 6, 5206: a veste castrensi, ibid. 6, 5248: cistarius (der Kistenbewahrer) a veste forensi, ibid. 6, 5193: a veste imperatoris privata, ibid. 6, 8550: a veste regia et Graecula, ibid. 6, 8532: a veste sacra, ibid. 13, 3691: a veste scaenica, ibid. 6, 8554: procurator vestis albae triumphalis, ibid. 6, 8546: comes sacrae (kaiserl.) vestis, Cod. Theod. 11, 18, 1. – vestem mutare, die Kleidung wechseln, andere Kleider anziehen, Cic., cum alqo, Cic., insbes. die Trauerkleider, Trauer anlegen, Cic. u. Liv. – β) Plur. vestes, die Kleider, vestes albae, Curt.: fucatae et meretriciae vestes, Tac. dial.: promiscuae viris et feminis vestes, Tac.: vestibus hunc velant, Ov.: struem rogi nec vestibus nec odoribus cumulant, Tac.: vestes de pellibus renones vocantur, Sall. hist. fr. inc. 19 D. (2, 58 Kr.): magnificas vestes texere, Firm. – B) die Teppiche, womit man die Ruhebetten belegte, vollst. vestis stragula, Cic.: pretiosa vestis multa et lauta supellex, Cic.: in plebeia veste cubare, Lucr.: v. Teppich über dem Brautbett, Catull. 64, 50. – II) poet. übtr.: a) die Bekleidung des Kinnes, der Bart, Lucr. 5, 671 (673). – b) die Haut der Schlange, Lucr. 4, 59 (61); vgl. 3, 612 (614). – c) das Spinnengewebe, Lucr. 3, 386. – d) die Hülle, der Schleier, Stat. Theb. 7, 245. – / Vulg. Form bestis, zB. bestis subtilis, grossior, Edict. Diocl. 7, 48 u. 51.

    lateinisch-deutsches > vestis

  • 20 audio

    audĭo, īre, īvī (īi), ītum [*aus-dio]    - tr. et qqf. intr. -    - cf gr. οὖς, ὠτός: oreille - αἰσθάνομαι: apprendre --- lat. auris, is (pour *ausis) --- ancien fr. ouïr.    - fut. arch. audibo, audibis, Enn, Tr. 277; Com. 4 ; Plaut. Capt. 619; Poen. 310    - imparf. audibat, audibant, Ov. F. 3, 507; Catul. 84, 8    - audin = audisne, Plaut. Mil. 1313; Ter. Andr. 865.    - auditin = auditisne, Plaut. Ps. 172.    - parf. audit, Prop. 4, 9, 39; Sen. Contr. 2, 2, 8; 9, 4, 4; 10, 1, 13; Suet. Vesp. 19, 2 ; souvent audisse ; audisti, Ter. Haut. 685; audistis, Ter. Phorm. 349; audisset, Ter. Phorm. 20; audivistin = audivistine, Plaut. Amph 748; 752. [st1]1 [-] entendre, entendre dire, apprendre par ouï-dire.    - sensu audiendi carere, Cic. Rep. 6, 19: être privé de la faculté d'entendre. [st1]2 [-] entendre, percevoir par les oreilles, ouïr.    - non eum querentem quisquam audivit, Nep.: on ne l'a jamais entendu se plaindre.    - cum Heraclito Antiochum saepe disputantem audiebam, Cic. Ac.: j'entendais souvent Antiochus discuter avec Héraclite.    - auribus parum audire, Cato.: être un peu dur d'oreille.    - magna voce, ut Xeno audiret, Cic. Verr. 3, 55: à haute voix, pour que Xénon entendît.    - audite litteras, Cic. Verr. 3, 92: écoutez la lecture de la lettre.    - audite decretum, Cic. Verr. 5, 53: écoutez la lecture du décret.    - ad haec visa auditaque clamor ingens oritur, Liv. 2, 23, 7: à ce spectacle, à ces paroles, de grands cris s'élèvent.    - qua de re Charidemum testimonium dicere audistis, Cic. Verr. 1, 52: là-dessus vous avez entendu Charidème déposer. [st1]3 [-] entendre dire, entendre parler de, connaître par ouï-dire, savoir par ouï-dire, apprendre.    - audire ab aliqua re (audire ex aliqua re): entendre parler de qqch.    - lautumias Syracusanas omnes audistis, plerique nostis, Cic. Verr. 5, 68: les latomies de Syracuse, vous en avez tous entendu parler, la plupart de vous les connaissent.    - paucis diebus aliquid audiri necesse est, Cic. Att. 10, 14, 2: dans quelques jours il y aura forcément des nouvelles.    - nocte una audito perfectoque bello, Liv. 2, 26, 4: la guerre ayant été annoncée et terminée dans la même nuit.    - postulatio ante hoc tempus ne fando quidem audita, Cic. Quinct. 71: une poursuite, comme on n'en a même pas entendu parler jusqu'ici.    - urbem Syracusas maximam esse Graecarum saepe audistis, Cic. Verr. 4, 117: vous avez souvent entendu dire que Syracuse est la plus grande des villes grecques.    - Caesar discessisse audiebatur, Caes. BG. 7, 59, 1: on entendait dire que César s'était éloigné.    - eo ipso die auditam esse eam pugnam ludis Olympiae memoriae traditum est, Cic. Nat. 2, 6: ce jour même, suivant la tradition, la nouvelle de ce combat fut connue aux jeux Olympiques.    - quemadmodum captae sint Syracusae, saepe audivistis, Cic. Verr. 4, 115: vous avez souvent entendu dire comment Syracuse fut prise.    - haec audivimus de clarissimorum virorum consiliis et factis, haec accepimus, haec legimus, Cic. Sest. 139: voilà ce que nous avons entendu dire touchant la politique et les actes des hommes les plus illustres, voilà ce que nous avons recueilli (ce qui nous a été transmis), voilà ce que nous avons lu.    - re audita de Caesare, Cic. Att. 14, 9, 3: la nouvelle sur César [la mort de César] étant connue.    - de malis nostris tu prius audis quam ego, Cic. Att. 7, 21, 1: sur nos malheurs, toi, tu es plus tôt renseigné que moi.    - ex aliquo audire ou ab aliquo audire ou de aliquo audire: entendre (apprendre) de qqn, par qqn, de la bouche de qqn.    - audio sero, Cic.: j'apprends tardivement.    - Bibulus nondum audiebatur esse in Syria, Cic. Att. 5: on n'entendait pas encore dire que Bibulus fût en Syrie.    - jam Caesar a Gergovia discessisse audiebatur, Caes.: déjà on entendait dire que César avait quitté Gergovie.    - saepe audivi de patre et de socero meo, Cic. de Or. 3: j'ai souvent entendu dire de la bouche de mon père et de mon beau-père.    - audito Caesarem adesse: quand on apprit que César était là.    - ab Hispaniis jam audietur, Cic. Att. 10, 12, 2: d'Espagne il viendra bientôt des nouvelles.    - si aliquid a comitiis audierimus, Cic. Att. 3, 14, 2: une fois que j'aurai eu qq nouvelle provenant des comices. [st1]4 [-] écouter, être attentif; être disciple, être auditeur.    - omnia legant, omnia audiant, Cic. de Or. 1, 256: qu'ils lisent tout, écoutent tout.    - sic fit ut, si quid praeterea de me audiat, non audiendum putet, Cic. Fam. 9, 16, 4: il s'ensuit que, s'il entend par ailleurs qqch sur mon compte, il pense qu'il ne faut pas l'écouter (y prêter attention).    - alicujus verba audire, Cic. Amer. 9: écouter les paroles de qqn avec attention.    - Xenocratem audire, Cic. Nat. 1, 72: suivre les leçons de Xénocrate.    - annum jam audis Cratippum, Cic.: il y a déjà un an que tu es le disciple de Cratippus.    - Polemonem audiverant assidue Zeno et Arcesilas, Cic.: Zénon et Arcésilas avaient suivi assidûment les leçons de Polémon.    - in astrologia C. Sulpicium audivimus, Cic.: en astrologie, nous avons eu pour maître C. Sulpicius.    - Antiochum saepe disputantem audiebam, Cic.: j'écoutais souvent Antiochus en train de discuter. [st1]5 [-] écouter favorablement, accepter d'entendre, accorder audience; approuver, accorder, exaucer.    - ubi neque cohortationes suas neque preces audiri intellegit, Caes.: voyant qu'on n'écoute plus ni ses exhortations ni ses prières.    - non audio, Cic.: je ne suis pas d'accord.    - audio, Plaut. Cic.: j'entends, je le crois bien.    - nihil audio, Ter. Cic.: je ne veux rien entendre.    - legatos audire, Caes. BG. 4, 13, 1, etc.: recevoir des ambassadeurs.    - hujus condiciones audiamus, Cic. Phil. 13, 16: écoutons ses conditions.    - sociorum querellas audire, Cic. Fam. 15, 4, 15: écouter les doléances des alliés. [st1]6 [-] être docile à, écouter, obéir; écouter, accueillir, admettre.    - dicto audientem esse, Plaut.: écouter au premier mot, obéir sans hésiter.    - dicto audientem esse alicui: obéir à qqn sans broncher.    - Syracusani nobis dicto audientes sunt, Cic. Suppl. 86: les Syracusains sont à nos ordres.    - si diceres... quis te audiret ? Cic. Verr. 5, 78, si tu disais... qui t'écouterait (te croirait) ? cf. Balb. 16; Marc. 25.    - illa perfugia, quae sumunt sibi ad excusationem, certe minime sunt audienda, Cic. Rep. 1, 9, les recours qu'ils ont pour s'excuser sont à coup sûr inadmissibles.    - neque audit currus habenas, Virg.: et le char [= l'attelage] n'obéit plus aux rênes. [st1]7 [-] s'entendre donner un nom; avoir la réputation de.    - rexque paterque audisti coram, Hor. Ep. 1: tu t'es entendu appeler roi et père.    - audire bene (male) ab aliquo: avoir bonne (mauvaise) réputation auprès de qqn.    - bene (male) audire ab aliquo: être bien (mal) apprécié de qqn.    - bene audire ab aliquo: avoir l'estime (la considération) de qqn.    - erat surdaster M. Crassus; sed aliud molestius, quod male audiebat, Cic. Tusc. 5, 116: M. Crassus était un peu sourd ; mais il y avait autre chose de plus pénible, c'est qu'il avait mauvaise réputation.    - quid auditurum putas fuisse Ulixem, si... Cic. Off. 3, 98: quelle réputation, à ton avis, aurait eue Ulysse, si...    - bene audire a parentibus, Cic. Fin. 3, 57: avoir l'estime de ses parents.    - rursusque Ciceronem a Calvo male audisse tamquam solutum et enervem, Tac. D. 18: [on constate] qu'en revanche Cicéron était décrié par Calvus, comme un écrivain lâche et sans nerf.    - ille tamen non aliter ab ipsis inimicis male audire quam nimiis floribus et ingenii affluentia potuit, Quint. 12, 10, 13: lui pourtant [Cicéron] ne put recevoir de ces ennemis mêmes d'autre reproche que celui d'un excès d'ornements et d'une imagination surabondante.    - subtilis veterum judex et callidus audis, Hor. S. 2, 7, 101: tu t'entends appeler juge fin et habile des vieilles choses.    - tu recte vivis, si curas esse quod audis, Hor. Ep. 1, 16, 17: toi, tu as une vie sage, si tu prends soin d'être ce qu'on dit de toi. [st1]8 [-] comprendre, interpréter, sous-entendre.    - Vulcanum pro igne audimus, Quint.: nous prenons Vulcain au sens de feu.    - simul enim auditur coepit, Quint.: en même temps on sous-entend coepit.
    * * *
    audĭo, īre, īvī (īi), ītum [*aus-dio]    - tr. et qqf. intr. -    - cf gr. οὖς, ὠτός: oreille - αἰσθάνομαι: apprendre --- lat. auris, is (pour *ausis) --- ancien fr. ouïr.    - fut. arch. audibo, audibis, Enn, Tr. 277; Com. 4 ; Plaut. Capt. 619; Poen. 310    - imparf. audibat, audibant, Ov. F. 3, 507; Catul. 84, 8    - audin = audisne, Plaut. Mil. 1313; Ter. Andr. 865.    - auditin = auditisne, Plaut. Ps. 172.    - parf. audit, Prop. 4, 9, 39; Sen. Contr. 2, 2, 8; 9, 4, 4; 10, 1, 13; Suet. Vesp. 19, 2 ; souvent audisse ; audisti, Ter. Haut. 685; audistis, Ter. Phorm. 349; audisset, Ter. Phorm. 20; audivistin = audivistine, Plaut. Amph 748; 752. [st1]1 [-] entendre, entendre dire, apprendre par ouï-dire.    - sensu audiendi carere, Cic. Rep. 6, 19: être privé de la faculté d'entendre. [st1]2 [-] entendre, percevoir par les oreilles, ouïr.    - non eum querentem quisquam audivit, Nep.: on ne l'a jamais entendu se plaindre.    - cum Heraclito Antiochum saepe disputantem audiebam, Cic. Ac.: j'entendais souvent Antiochus discuter avec Héraclite.    - auribus parum audire, Cato.: être un peu dur d'oreille.    - magna voce, ut Xeno audiret, Cic. Verr. 3, 55: à haute voix, pour que Xénon entendît.    - audite litteras, Cic. Verr. 3, 92: écoutez la lecture de la lettre.    - audite decretum, Cic. Verr. 5, 53: écoutez la lecture du décret.    - ad haec visa auditaque clamor ingens oritur, Liv. 2, 23, 7: à ce spectacle, à ces paroles, de grands cris s'élèvent.    - qua de re Charidemum testimonium dicere audistis, Cic. Verr. 1, 52: là-dessus vous avez entendu Charidème déposer. [st1]3 [-] entendre dire, entendre parler de, connaître par ouï-dire, savoir par ouï-dire, apprendre.    - audire ab aliqua re (audire ex aliqua re): entendre parler de qqch.    - lautumias Syracusanas omnes audistis, plerique nostis, Cic. Verr. 5, 68: les latomies de Syracuse, vous en avez tous entendu parler, la plupart de vous les connaissent.    - paucis diebus aliquid audiri necesse est, Cic. Att. 10, 14, 2: dans quelques jours il y aura forcément des nouvelles.    - nocte una audito perfectoque bello, Liv. 2, 26, 4: la guerre ayant été annoncée et terminée dans la même nuit.    - postulatio ante hoc tempus ne fando quidem audita, Cic. Quinct. 71: une poursuite, comme on n'en a même pas entendu parler jusqu'ici.    - urbem Syracusas maximam esse Graecarum saepe audistis, Cic. Verr. 4, 117: vous avez souvent entendu dire que Syracuse est la plus grande des villes grecques.    - Caesar discessisse audiebatur, Caes. BG. 7, 59, 1: on entendait dire que César s'était éloigné.    - eo ipso die auditam esse eam pugnam ludis Olympiae memoriae traditum est, Cic. Nat. 2, 6: ce jour même, suivant la tradition, la nouvelle de ce combat fut connue aux jeux Olympiques.    - quemadmodum captae sint Syracusae, saepe audivistis, Cic. Verr. 4, 115: vous avez souvent entendu dire comment Syracuse fut prise.    - haec audivimus de clarissimorum virorum consiliis et factis, haec accepimus, haec legimus, Cic. Sest. 139: voilà ce que nous avons entendu dire touchant la politique et les actes des hommes les plus illustres, voilà ce que nous avons recueilli (ce qui nous a été transmis), voilà ce que nous avons lu.    - re audita de Caesare, Cic. Att. 14, 9, 3: la nouvelle sur César [la mort de César] étant connue.    - de malis nostris tu prius audis quam ego, Cic. Att. 7, 21, 1: sur nos malheurs, toi, tu es plus tôt renseigné que moi.    - ex aliquo audire ou ab aliquo audire ou de aliquo audire: entendre (apprendre) de qqn, par qqn, de la bouche de qqn.    - audio sero, Cic.: j'apprends tardivement.    - Bibulus nondum audiebatur esse in Syria, Cic. Att. 5: on n'entendait pas encore dire que Bibulus fût en Syrie.    - jam Caesar a Gergovia discessisse audiebatur, Caes.: déjà on entendait dire que César avait quitté Gergovie.    - saepe audivi de patre et de socero meo, Cic. de Or. 3: j'ai souvent entendu dire de la bouche de mon père et de mon beau-père.    - audito Caesarem adesse: quand on apprit que César était là.    - ab Hispaniis jam audietur, Cic. Att. 10, 12, 2: d'Espagne il viendra bientôt des nouvelles.    - si aliquid a comitiis audierimus, Cic. Att. 3, 14, 2: une fois que j'aurai eu qq nouvelle provenant des comices. [st1]4 [-] écouter, être attentif; être disciple, être auditeur.    - omnia legant, omnia audiant, Cic. de Or. 1, 256: qu'ils lisent tout, écoutent tout.    - sic fit ut, si quid praeterea de me audiat, non audiendum putet, Cic. Fam. 9, 16, 4: il s'ensuit que, s'il entend par ailleurs qqch sur mon compte, il pense qu'il ne faut pas l'écouter (y prêter attention).    - alicujus verba audire, Cic. Amer. 9: écouter les paroles de qqn avec attention.    - Xenocratem audire, Cic. Nat. 1, 72: suivre les leçons de Xénocrate.    - annum jam audis Cratippum, Cic.: il y a déjà un an que tu es le disciple de Cratippus.    - Polemonem audiverant assidue Zeno et Arcesilas, Cic.: Zénon et Arcésilas avaient suivi assidûment les leçons de Polémon.    - in astrologia C. Sulpicium audivimus, Cic.: en astrologie, nous avons eu pour maître C. Sulpicius.    - Antiochum saepe disputantem audiebam, Cic.: j'écoutais souvent Antiochus en train de discuter. [st1]5 [-] écouter favorablement, accepter d'entendre, accorder audience; approuver, accorder, exaucer.    - ubi neque cohortationes suas neque preces audiri intellegit, Caes.: voyant qu'on n'écoute plus ni ses exhortations ni ses prières.    - non audio, Cic.: je ne suis pas d'accord.    - audio, Plaut. Cic.: j'entends, je le crois bien.    - nihil audio, Ter. Cic.: je ne veux rien entendre.    - legatos audire, Caes. BG. 4, 13, 1, etc.: recevoir des ambassadeurs.    - hujus condiciones audiamus, Cic. Phil. 13, 16: écoutons ses conditions.    - sociorum querellas audire, Cic. Fam. 15, 4, 15: écouter les doléances des alliés. [st1]6 [-] être docile à, écouter, obéir; écouter, accueillir, admettre.    - dicto audientem esse, Plaut.: écouter au premier mot, obéir sans hésiter.    - dicto audientem esse alicui: obéir à qqn sans broncher.    - Syracusani nobis dicto audientes sunt, Cic. Suppl. 86: les Syracusains sont à nos ordres.    - si diceres... quis te audiret ? Cic. Verr. 5, 78, si tu disais... qui t'écouterait (te croirait) ? cf. Balb. 16; Marc. 25.    - illa perfugia, quae sumunt sibi ad excusationem, certe minime sunt audienda, Cic. Rep. 1, 9, les recours qu'ils ont pour s'excuser sont à coup sûr inadmissibles.    - neque audit currus habenas, Virg.: et le char [= l'attelage] n'obéit plus aux rênes. [st1]7 [-] s'entendre donner un nom; avoir la réputation de.    - rexque paterque audisti coram, Hor. Ep. 1: tu t'es entendu appeler roi et père.    - audire bene (male) ab aliquo: avoir bonne (mauvaise) réputation auprès de qqn.    - bene (male) audire ab aliquo: être bien (mal) apprécié de qqn.    - bene audire ab aliquo: avoir l'estime (la considération) de qqn.    - erat surdaster M. Crassus; sed aliud molestius, quod male audiebat, Cic. Tusc. 5, 116: M. Crassus était un peu sourd ; mais il y avait autre chose de plus pénible, c'est qu'il avait mauvaise réputation.    - quid auditurum putas fuisse Ulixem, si... Cic. Off. 3, 98: quelle réputation, à ton avis, aurait eue Ulysse, si...    - bene audire a parentibus, Cic. Fin. 3, 57: avoir l'estime de ses parents.    - rursusque Ciceronem a Calvo male audisse tamquam solutum et enervem, Tac. D. 18: [on constate] qu'en revanche Cicéron était décrié par Calvus, comme un écrivain lâche et sans nerf.    - ille tamen non aliter ab ipsis inimicis male audire quam nimiis floribus et ingenii affluentia potuit, Quint. 12, 10, 13: lui pourtant [Cicéron] ne put recevoir de ces ennemis mêmes d'autre reproche que celui d'un excès d'ornements et d'une imagination surabondante.    - subtilis veterum judex et callidus audis, Hor. S. 2, 7, 101: tu t'entends appeler juge fin et habile des vieilles choses.    - tu recte vivis, si curas esse quod audis, Hor. Ep. 1, 16, 17: toi, tu as une vie sage, si tu prends soin d'être ce qu'on dit de toi. [st1]8 [-] comprendre, interpréter, sous-entendre.    - Vulcanum pro igne audimus, Quint.: nous prenons Vulcain au sens de feu.    - simul enim auditur coepit, Quint.: en même temps on sous-entend coepit.
    * * *
        Audio, audis, audiui, et audii, auditum, pe. pro. audire. Ouir.
    \
        Audite paucis. Terent. Escoutez un peu.
    \
        Audiri in maius. Tacit. Missis leuibus copiis, quae ex longinquo in maius audiebantur. Qui faisoyent plus de bruit, qu'elle n'estoyent de nombre.
    \
        Liquidius audiunt talpae. Plin. Plus cler.
    \
        Molliter audire aliquem. Stat. Sans s'esmouvoir, ou affectionner, Paisiblement.
    \
        Parum auribus audire. Cato. N'ouir guere cler.
    \
        Audire aure non auersa. Tibul. Ouir assez patiemment.
    \
        Audire Socratem. Cic. Estre disciple de Socrates.
    \
        Audire, pro Intelligere, vel Accipere ex auditu. Terent. Ouir dire, Entendre.
    \
        Audiui dicere. Varro. Je l'ay ouy dire.
    \
        Audiui dici. Cic. J'ay ouy dire.
    \
        Audire, sine addito idem significat. Terent. Cic. Ouir dire.
    \
        Audiui hoc de parente meo. Cic. Je l'ay ouy dire à mon pere.
    \
        Audire de aliquo, aliter acceptum. Ter. Ouir parlé de quelcun.
    \
        Audire alterum de re aliqua. Cic. Escouter et bailler audience.
    \
        Ex te audiui. Plaut. Je te l'ay ouy dire.
    \
        Audire aliquem ex re aliqua. Plaut. Ouir dire quelque chose à aucun.
    \
        Audire de capite. Senec. Cognoistre d'un proces criminel.
    \
        Audire nuntium ex aliquo loco. Cic. Avoir et ouir nouvelles.
    \
        Audire, pro Exaudire. Exaucer. vt Deus meas preces audiuit. Cic.
    \
        Non audio. Cic. Il ne m'en chault, Je n'ay que faire de ce que tu dis.
    \
        Audio. Terent. Capias tu illius vestem. CH. vestem? quid tum postea? P. pro illo te ducam. CH. audio. Je t'entens bien, Je m'y accorde, J'en suis content.
    \
        Nec Homerum audio, qui Ganymedem a diis raptum ait. Cic. Je ne croy pas à Homere.
    \
        Non sum auditurus, Non eram Romae, etc. Je ne prenderay point pour excuse ce que tu dis que tu n'estois pas, etc.
    \
        Audiri. Cic. Estre creu.
    \
        Nunquam labere, si te audies. Cic. Jamais tu ne fauldras si tu te gouvernes par ton propre sens, si tu te gouverne par toymesmes.
    \
        Si me audies, has paternas possessiones tenebis. Cic. Si tu me veulx croire.
    \
        Audire bene. Cic. Avoir bon bruit.
    \
        Bene audire a parentibus. Cic. Estre loué de ses pere et mere.
    \
        Audire male. Cic. Avoir mauvais bruit, Estre blasmé.
    \
        Minus commode audire. Cic. N'avoir point fort bon bruit.
    \
        Audit arbor arborem. Pli. Endure d'estre joincte et collee avec.
    \
        Neque Romae quicquam auditur noui. Cic. On n'oit rien de nouveau, On ne dict rien de nouveau à Romme.
    \
        Sic enim auditur, vt depugnares. Quintil. Il s'entend, On entend par cela.
    \
        Audiendi insolens. Tacit. Qui n'ha pas accoustumé d'ouir.

    Dictionarium latinogallicum > audio

См. также в других словарях:

  • Vestem — Original name in latin Vetem Name in other language State code RO Continent/City Europe/Bucharest longitude 45.71752 latitude 24.23958 altitude 383 Population 1715 Date 2013 04 20 …   Cities with a population over 1000 database

  • CLAVARE Vestem purpura — idem quod oculare est; πορφυρῶσαι in Glossis: h. e. notis, signisque exornare. Variis enim figuris, quâ rotundis, quâ quadratis, Veter. luxuria lusit in vestibus aurô purpurâve illudendis; quarum quae rotundae erant et in circulum flexae, plumas… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • induere sibi vestem — index clothe Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • VESTIS — primi hominis innocentia fuit, cui postquam iniquitas successit, vidit se nudum esse, et consutis foliis fecit sibi subligacula, Genes. c. 3. v. 7. ut sic membris minime honestis honorem circumponeret, prout loquitur Paulus 1. Corinth. c. 12. v.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • BOMBYLIUS seu BOMBYX quoque — BOMBYLIUS, seu BOMBYX quoque Graece Βομβυλιὸς, e genere vesparum seu apum, ceram facere dicitur Plinio l. 11. c. 22. qui eam male confundit cum bombyce, quae ex etucarum genere est et bombycinum a se gignit. Bombyx enim, quae ceram facit, telam… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • COA bombyx — texebat aliter et minus subtilem texturam dabat, quam Assyria: unde mulieres ex Assyrio bombycino gerebant vestes, viri ex Coo tautum, Plin. l. 11. c. 23. Proin Coa vestis, quâ denudabantur mulieres, non ex eo dicta, si Plinio credimus, quod e… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • MENANDER — I. MENANDER Archon Athenis, Olymp. 99. an. 3. II. MENANDER Atheniensis, fil. Diophyti, discipulus Theophrasti, natus Olymp. 109, novae comoediae Comicus, strabus fuit, mente acutus, amore in mulieres insanus. Scripsit fabulas 80. et epistolam… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • PERICLYSIS — Graece Περίκλυσις, ora vel extremitas vestis et veli et cuiuslibet rei, apud Anastasium in Leone IV. Fecit vero in eadem basilica ad splendorem sacri Altaris, vestem holosericam habentem Periclysim de chrysoclavo, h. e. περιῤῥοὴν et… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • PONERE — apud Statium, Theb. l. 2. v. 82. Qualia per Rhodopen rapido convivia coetu Bistones, aut mediae ponunt convallibus Ossae: conviviorum et mensarum verbum est. Hinc mox, v. 88. festasque reponere mensas. Hae enim ablatiles erant Veteribus, nec… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • SERICA Vestis — bombycum opus, in omni Anni tempore, usum habet. In astu magno, ob levitatem, accommodatissima rafetata: in minori, ormesina. Hieme conducunt felpa et velutum: quorum utrumque pondere suô et villis calefacit. Vere et Autumnô laudatur rasa, quae… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • SORDIDA Vestis — candidae opponitur, apud Livium Dec. 5. l 5. Legati Rhodiorum, cum primo in veste candida visi essent, quod et gratulantes decebat. Et paulo post, Etsi sordidam vestem habuissent, lugentium Persei casum praebere speciem poterunt. Infra, Extemplo… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»